„Door de politiek is het beeld ontstaan dat er twee keuzes zijn: of je bent voor of je bent tegen migratie”
Een dovemansgesprek. Daar begint de discussie over migratie steeds meer op te lijken, signaleert het Sociaal- en Cultureel Planbureau (SCP) dinsdag in een onderzoeksrapport. „Andersdenkenden hebben steeds vaker een afkeer van elkaar.”
Zijn we de afgelopen twintig jaar positiever of negatiever over migratie gaan denken? Negatiever, zullen veel mensen zeggen als je ze er op straat naar vraagt. Uit onderzoek blijkt wat anders. Sinds 2002 is er bijzonder weinig veranderd in de opvattingen van Nederlanders over de gevolgen van migratie en het toelaten van nieuwkomers.
Waarom zit er zo’n verschil tussen de cijfers en de opvattingen van mensen?
Een zelfde soort dynamiek speelt bij het thema woningmarkt. Wanneer statushouders geen toegang meer zouden krijgen tot een sociale huurwoning, zou de gemiddelde wachttijd voor zo’n huis dalen van 7 jaar naar 6,4 jaar. Een minimaal verschil. Toch vindt ruim 70 procent van de ondervraagden in het SCP-rapport dat de aanwezigheid van vluchtelingen ervoor zorgt dat Nederlanders moeilijker een woning kunnen vinden.
Waarom zit er zo’n verschil tussen de cijfers en de opvattingen van mensen? „De migratiediscussie wordt in de politiek steeds meer op de flanken gevoerd”, zegt Jaco Dagevos, hoofdonderzoeker van het rapport, desgevraagd. „Daardoor ontstaat het beeld dat er slechts twee keuzes zijn: of je bent voor of je bent tegen migratie.”
Het migratiedebat is daardoor heftig en emotioneel geworden, concludeert het SCP. „Onvrede over migratie heeft meer dan vroeger een uitlaatklep gekregen. Mensen zijn het niet alleen met elkaar oneens, maar andersdenkenden hebben vaker een afkeer van elkaar”, signaleren de onderzoekers. „Dat leidt ertoe dat mensen elkaar wantrouwen en niet meer met elkaar willen en kunnen praten. Een andere mening staat gelijk aan een negatief oordeel over die persoon.”
Nog meer vluchtelingen
Ondanks de gepolariseerde discussie, is een grote groep mensen opvallend genuanceerd, zegt Dagevos. „Mensen noemen vaak zowel de voor- als nadelen van migratie. Die gelaagdheid in opvattingen missen ze in de politiek, waar vooral de extremen aan het woord zijn en de middenposities zijn weggevallen.”
Ja, er zijn grote zorgen over migratie onder de Nederlandse bevolking, erkent de onderzoeker. Zo is één derde van de ondervraagden van mening dat Nederland de grenzen moet sluiten voor asielzoekers, ook als we daarmee internationale verdragen overtreden. En slechts 9 procent is voor het opvangen van nog meer vluchtelingen dan Nederland nu al doet.
Tegelijkertijd vindt bijna 60 procent dat wij als land de morele plicht hebben om mensen op te vangen die vluchten voor oorlog en geweld, de welbekende ‘echte vluchtelingen’. „De meeste mensen zijn dus niet voor een volledig opengrenzenbeleid, maar evenmin voor het volledig stopzetten van migratie”, valt in het rapport te lezen.
Denk na over wat voor samenleving we willen zijn, roept het SCP. „Het is belangrijk dat er een toekomstvisie voor de komende twintig jaar ontwikkeld wordt”, zegt Dagevos. „Willen we vooral hoogopgeleide migranten trekken? Of moeten het juist mensen zijn voor de laaggekwalificeerde arbeid die we zelf niet willen doen? En wanneer ben je eigenlijk volwaardig Nederlander? Is dat als je op enige manier bijdraagt aan de samenleving of alleen als je de taal goed spreekt en dezelfde huidkleur hebt?”
Migranten als schuldige
Onvrede over migratie is niet nieuw, weet Dagevos. Dat migranten als schuldige worden aangewezen voor maatschappelijke problemen evenmin. „Vijftien jaar geleden was men bang dat nieuwkomers onze banen zouden overnemen. Daar hoor je nu bijna niemand meer over. Dat komt omdat er genoeg banen zijn en er te weinig personeel is. Het probleem bestaat niet meer en de koppeling met migratie is losgelaten.”
Wat wel veranderd is, is dat steeds meer burgers het idee hebben dat ze niet meetellen in de samenleving. „Zij koppelen een negatieve opvatting over migratie aan het bredere gevoel dat het niet goed gaat met Nederland. Hun vertrouwen in de politiek is laag, omdat ze zich niet gehoord en gezien voelen. De samenleving is volgens hen stuurloos geworden.”
Een daadkrachtig antwoord op dat wantrouwen zou volgens het rapport een „duidelijke visie op migratiebeleid” zijn. Maar ook een „overheid die nieuwsgierig is naar de onderliggende zorgen van mensen”. Maar pas op met het scheppen van hoge verwachtingen, besluiten de onderzoekers. „Loze beloftes kunnen het cynisme richting de politiek alleen maar verder aanjagen.”
