Westen raakt plotseling in gewetensnood door Rwanda
Jarenlang deden westerse landen zonder veel gewetensnood zaken met Rwanda. De autoritaire regeerstijl van president Paul Kagame werd voor lief genomen. Maar nu het Oost-Afrikaanse land rebellen in buurland Congo steunt, zwelt de kritiek aan.
De Europese Unie trok maandag een duidelijke grens. Ze legde nieuwe sancties op aan hooggeplaatste figuren van de belangrijkste rebellengroep die in Congo actief is: M23. Daarnaast kregen drie Rwandese militaire bevelhebbers strafmaatregelen opgelegd. Uit Brussel klinkt het verwijt dat het leger van Rwanda bijdraagt aan het aanhoudende geweld en de instabiliteit in Oost-Congo.
Sinds 2022 woedt in die regio een bloedig conflict, dat begin dit jaar opnieuw escaleerde. M23-rebellen hebben strategische steden als Goma en Bukavu ingenomen, met duizenden doden en honderdduizenden vluchtelingen als gevolg. Naast etnische spanningen is de winning van waardevolle delfstoffen in de regio een belangrijk motief voor het geweld. De Verenigde Naties stellen dat Rwanda de rebellen logistiek ondersteunt en zelfs troepen op Congolees grondgebied inzet. De regering in Kigali ontkent, maar de bewijzen zijn er wel degelijk.
Dat zorgt voor onvrede bij westerse landen, waarmee de Rwandese leider Paul Kagame na het tegengaan van de genocide in 1994 juist goede relaties had opgebouwd. Honderden miljoenen euro’s aan hulpgelden gingen richting Kigali, overigens met Europese belangen in het kielzog. Rwanda wordt gezien als een land dat een belangrijke bijdrage levert aan de stabiliteit in de regio. Rwandese militairen beschermen Franse oliebelangen in Mozambique tegen jihadisten. En de vorige Britse regering sloot een omstreden deal met Rwanda om asielzoekers daarheen uit te zetten, ondanks felle kritiek.
Rwanda reageerde al even scherp op de sancties door de diplomatieke banden met België te verbreken
Nu blijkt dat het land bijdraagt aan een escalerend conflict, staat die relatie onder druk. Niet alleen de EU, maar ook individuele landen trekken hun conclusies. Duitsland schortte begin deze maand hulp aan Rwanda op, in navolging van het Verenigd Koninkrijk.
De sancties lijken op het eerste gezicht een averechts effect te hebben. M23 trok zich terug uit vredesbesprekingen met Congo die deze week zouden plaatsvinden. De strafmaatregelen „ondermijnen de directe dialoog ernstig en maken elke vooruitgang onmogelijk”, aldus de rebellen. Het zouden de eerste directe onderhandelingen tussen beide strijdende partijen zijn. Rwanda reageerde al even scherp door de diplomatieke banden te verbreken met oud-kolonisator België, dat een voortrekkersrol speelde bij de totstandkoming van het Europese sanctiepakket.
De weg naar vrede is hiermee allerminst geplaveid. Is het opleggen van sancties dan de verkeerde keuze? Integendeel. Dat de EU ook sancties uitvaardigde tegen het hoofd van het Rwandese mijnbouwagentschap is volgens analist Zobel Behalal een belangrijke erkenning: economische belangen achter het conflict spelen een cruciale rol. Rwanda heeft baat bij de handel in waardevolle grondstoffen waar het oosten van Congo rijk aan is. En zolang die winsten blijven vloeien, blijft het conflict én het lijden van de Congolese bevolking voortduren.
