Willem-Alexander en Máxima planden hun bezoek aan Cyprus op uitnodiging van president Nikos Christodoulides. Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken begeleidt het koningspaar dezer dagen, zo is het plan.

In het officiële persbericht van de Rijksvoorlichtingsdienst staat dat het staatsbezoek een bevestiging is van de goede bilaterale relatie tussen Cyprus en Nederland. Deze twee dagen zal er bijzondere aandacht zijn voor de samenwerking op het gebied van veiligheid, onderwijs, cultuur en het verduurzamen van beide economieën.

Wat het bezoek in ieder geval al uniek maakt, is dat koning Willem-Alexander andere keuzes maakt dan zijn moeder. Prinses Beatrix heeft in haar tijd als koningin nooit een uitgaand staatsbezoek gebracht aan het land en heeft het staatshoofd van Cyprus ook niet uitgenodigd voor een inkomend staatsbezoek.

Een nieuw staatshoofd brengt eerst een bezoek aan het land van zijn langer zittende collega

Troonswisseling

Voor een koning en koningin behoren staatsbezoeken tot het takenpakket. Een vorst gaat op bezoek, het uitgaande staatsbezoek, en ontvangt buitenlandse staatshoofden, het inkomende staatsbezoek. Per regeringsperiode is er één staatsbezoek van een staatshoofd aan een ander land, wat na enige tijd gevolgd wordt door een contra-staatsbezoek. Bij een troonswisseling brengt het nieuwe staatshoofd eerst een bezoek aan het land van het langer zittende staatshoofd.

Een jaar na zijn inhuldiging tot koning startte Willem-Alexander de bezoeken. De teller van inkomende staatsbezoeken staat inmiddels op elf, terwijl het koninklijk paar al achtentwintig staatsbezoeken aan buitenlandse staatshoofden heeft gebracht.

Het laatste uitgaande staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima is alweer even  geleden. Van 18 tot en met 20 oktober 2023 was het koningspaar in Zuid-Afrika.

Relatie

Er is alleen sprake van een staatsbezoek als het staatshoofd van een land een bezoek brengt aan het staatshoofd van een ander land. Dat betekent dat voor Nederland alleen koning Willem-Alexander een staatsbezoek kan afleggen. In de meeste gevallen gaat koningin Máxima met hem mee.

Een staatsbezoek is vanuit protocollair perspectief het hoogste bezoek dat tussen twee landen kan plaatsvinden. Staatsbezoeken hebben een belangrijke functie: ze worden als blijk van een goede relatie tussen twee landen afgelegd. Het belangrijkste doel is dat de goede relatie tussen landen bevestigd en verdiept wordt. Ook worden tijdens een staatsbezoek mogelijkheden tot verdere samenwerking onderzocht. Daarom gaat parallel aan het bezoek vaak ook een handelsdelegatie mee.

De koning gaat als hoogste vertegenwoordiger van Nederland op staatsbezoek, maar dergelijke bezoeken vallen onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Daarom reist meestal de minister van Buitenlandse Zaken mee. Als hij niet aanwezig kan zijn, neemt een andere bewindspersoon zijn plaats in.

Voorbereiding

Een staatsbezoek duurt meestal twee tot drie dagen en bestaat uit verschillende ceremoniële plechtigheden en een aantal vaste onderdelen. Het programma van een staatsbezoek van koning Willem-Alexander aan het buitenland is vergelijkbaar met dat van een inkomend staatsbezoek.

Een staatsbezoek is een krachtig instrument om politieke doelen te bereiken

De voorbereiding van een staatsbezoek neemt nogal wat tijd in beslag, want elk bezoek wordt tot in de puntjes voorbereid. De keuze van bestemmingen wordt altijd zorgvuldig overwogen. Een staatsbezoek is namelijk niet alleen een diplomatiek gebaar, maar ook een krachtig instrument om politieke doelen te bereiken.

De voorbereidingen starten gemiddeld een jaar van tevoren, maar voor sommige bezoeken wordt er zelfs meerdere jaren gedaan over het samenstellen van een geschikt draaiboek. Het Kabinet van de Koning neemt de inhoudelijke voorbereiding voor zijn rekening. Deze organisatie voorziet de koning van inhoudelijke informatie voor onder andere de gesprekken die gepland staan. Ook de Dienst van het Koninklijk Huis en de Rijksvoorlichtingsdienst ondersteunen het koninklijk paar in de aanloop naar een staatsbezoek.

Los van het inhoudelijke programma kent elk staatsbezoek dezelfde traditionele onderdelen. Voor een uitgaand staatsbezoek zijn dat de hierna volgende.

Luchthaven

Elk staatsbezoek begint op de luchthaven van een land. Daar vindt de officiële ontvangst plaats. Vaak wordt later op de dag een welkomstceremonie georganiseerd bij een belangrijk monument van het land, waar vervolgens ook een krans wordt gelegd. In Nederland is dat bij het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam. Vervolgens inspecteert de koning met het andere staatshoofd de troepen.

Staatsbanket

Een hoogtepunt van een staatsbezoek is toch wel de feestelijke maaltijd, het staatsbanket, dat wordt aangeboden door het ontvangende staatshoofd. De staatshoofden en gasten zijn gekleed in rokkostuum of lange avondjurk. Voorafgaand aan het staatsbanket wordt een groepsfoto gemaakt. Aan het begin van het staatsbanket houden beide staatshoofden een toespraak en er wordt vervolgens een toast uitgebracht. Tijdens het banket zit aan de rechterhand van het staatshoofd het bezoekende staatshoofd. Ook zitten aanwezige familieleden aan dezelfde tafel, met daarnaast de belangrijkste genodigden.

Wilhelmus

Tijdens een uitgaand staatsbezoek ontmoeten de koning en koningin ook leden van de Nederlandse gemeenschap. Nederlanders die in het desbetreffende land wonen of werken worden uitgenodigd om het koningspaar de hand te schudden. De koning houdt tijdens deze receptie een toespraak en bedankt mensen van de ambassade voor de organisatie. De bijeenkomst wordt altijd afgesloten met het zingen van het Wilhelmus.

Contraprestatie

Als blijk van waardering voor de geboden gastvrijheid biedt koning Willem-Alexander een cultureel programma aan. Een contraprestatie bestond vroeger uit een tweede staatsbanket, maar wordt tegenwoordig vaak ingevuld met bijvoorbeeld een culturele voorstelling. In veel gevallen kiest Willem-Alexander voor een concert van een bekende Nederlandse musicus of muziekgroep.

Media

Bij een uitgaand staatsbezoek van de koning reizen er altijd Nederlandse media mee. Zij krijgen aan het einde van het bezoek de mogelijkheid tot een kort gesprek met de koning en de koningin.