Het is toch gelukt: drie Oostenrijkse middenpartijen zijn erin geslaagd om een regering te vormen, zonder de rechts-radicale FPÖ en haar omstreden leider Herbert Kickl. De conservatieve ÖVP, de sociaaldemocratische SPÖ en de kleine liberale partij Neos konden het eerder niet eens worden over de begroting. In januari trokken ze de stekker uit hun onderhandelingen.

Dat leidde toen tot de terugtrekking van Karl Nehammer als leider van regeringspartij ÖVP, en daarna tot zijn aftreden als kanselier. Nehammer had gesteld dat hij in geen geval met de radicale Herbert Kickl zou gaan samenwerken, maar een coalitie van Kickls FPÖ met de ÖVP leek in januari plotseling de enige weg die nog openlag.

Dat de omstreden FPÖ-leider Kickl bijna kanselier werd, zorgde voor protesten in Wenen

De FPÖ was de grote winnaar van de verkiezingen in september. Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis van het land werd de rechts-radicale partij met 29 procent van de stemmen de grootste. Toch werd niet Kickl, maar de conservatieve Nehammer na afloop van de verkiezingen door president Alexander Van der Bellen gevraagd een regering te vormen. Dat viel niet goed in Oostenrijk, zelfs onder kiezers die niet op de FPÖ hadden gestemd. Terwijl de middenpartijen het de hele herfst lang met elkaar eens probeerden te worden, klom de FPÖ in de tussentijd alleen nog maar hoger in de peilingen.

Opgedoekt

Toen de onderhandelingen tussen de middenpartijen in januari mislukten, kon president Van der Bellen dus niet anders dan zich nu tot Herbert Kickl richten. Die had daarmee plotseling uitzicht op het kanselierschap, een kans die zijn partij nog nooit eerder kreeg, zelfs in de tijd van zijn populaire voorganger Jörg Haider niet. Toch liet hij hem lopen: eerder deze maand kwam naar buiten dat de FPÖ en de ÖVP het ook niet eens werden.

De splijtzwam was het ministerie van Binnenlandse Zaken. Kickl wilde dat zijn partij daar de controle over kreeg, maar dat zag de ÖVP helemaal niet zitten. In een eerdere coalitie met de ÖVP was Kickl minister van Binnenlandse Zaken, toen onder zijn leiding een controversiële inval van de Oostenrijkse veiligheidsdienst BVT plaatsvond, die ook rechts-radicale groepen gelieerd aan de FPÖ in de gaten hield. Die operatie verliep ook nog eens heel slordig: gevoelige informatie ging verloren. Het was een klap voor het internationale imago van Oostenrijk. Verschillende internationale inlichtingendiensten besloten geen informatie meer met de BVT te delen. De dienst werd uiteindelijk opgedoekt.

Dus de FPÖ dat ministerie geven? Dat was voor de ÖVP geen optie, maar Kickl bleef vasthouden aan zijn wens. Controle over het ministerie van Binnenlandse Zaken zou de FPÖ ook verregaande controle geven over immigratie, het onderwerp waar de partij voornamelijk campagne over voert.

Zeilen

Ook deze formatiepoging klapte dus uiteindelijk. Het feit dat Kickl in de tussentijd bijna kanselier werd, zorgde voor protesten in Wenen en extra druk vanuit de achterban van de middenpartijen om het toch nog een keer met elkaar te proberen. Na een paar weken onderhandelen zijn de drie partijen het nu eens geworden. De partijleden moeten nog met het akkoord instemmen. Als dat gebeurt, wordt maandag de nieuwe bondskanselier bekendgemaakt. Waarschijnlijk wordt het de ÖVP-leider, Christian Stocker.

Het regeringsprogramma richt zich grotendeels op het oplossen van de economische problemen in het land, maar lijkt ook een poging te doen om de FPÖ de wind uit de zeilen te halen met plannen voor flink strengere immigratieregels.

Het waren de langste coalitiegesprekken in Oostenrijk sinds de Tweede Wereldoorlog en het is ook voor het eerst sinds de jaren veertig dat er drie partijen in de regering gaan zitten. FPÖ-leider Herbert Kickl spreekt van een „coalitie van verliezers” en wil dat er nieuwe verkiezingen komen om te voorkomen dat deze drie partijen een regering vormen.