Caroline van der Plas (BBB): Ik vind het onverstandig als Geert roept „dan stop ik ermee”
Hoe vergaat het BBB in de coalitie? Voorvrouw Caroline van der Plas is strijdbaar, maar maakt er geen geheim van dat het niet altijd van een leien dakje gaat.
Een coalitiegenoot die schermt met een kabinetsval, spanning op het landbouwdossier en zetelverlies in de peilingen: BBB leert in razend tempo wat het inhoudt om in de landspolitiek mee te besturen.
In oktober stond de partij stil bij haar vijfjarig bestaan. Nadat de partij van Caroline der Plas in 2021 één Tweede Kamerzetel haalde, ging het hard. In 2023 werd BBB in één klap de grootste in alle provincies én in de Eerste Kamer. Later dat jaar, in november, haalde BBB zeven Tweede Kamerzetels.
Na de formatie die volgde, trad op 2 juli 2024 het kabinet-Schoof aan, met daarin vijf BBB-bewindslieden. De partij kreeg het landbouwministerie in handen, maar de stikstofopgave is na twee rechterlijke uitspraken alleen nog maar ingewikkelder geworden. Lukt het de partij om in 2025 een begin te maken met de felbegeerde ommezwaai in de stikstofaanpak?
Tijd voor een tussenbalans: hoe verloopt de coalitiedeelname? In een Van der Valkhotel in de buurt van haar thuisbasis Deventer neemt partijleider Van der Plas ruim de tijd voor een vraaggesprek.
PVV-leider Geert Wilders laat sinds het aantreden van het kabinet duidelijk van zich horen. Hij zit boven op asiel en migratie en heeft al meermaals gedreigd om uit het kabinet te stappen als hij zijn zin niet krijgt. Dat horen we u op landbouw niet zeggen. Waarom eigenlijk niet?
„Ik vind dat je dat gewoon niet moet doen. Je maakt het werk er ook niet makkelijker mee. Maar ik snap hem wel. Asiel en migratie is voor hem het allergrootste, zoals landbouw dat voor mij is. Hij is geen premier geworden en heeft in het begin van de formatie al heel veel moeten inleveren. Door steeds te dreigen, maak je het er voor mensen in Nederland alleen niet vertrouwenwekkender op. Wij horen van heel veel mensen dat dit kabinet moet doorgaan. Mensen in Nederland houden niet van weglopers.”
Waaraan ontleent u het vertrouwen dat als u een rustigere toon kiest dan Wilders, de dingen op landbouwgebied de kant van BBB komen oprollen?
„Wat wij altijd hebben gedaan, is focus houden op onze eigen dingen. Op landbouw hebben we echt een goed hoofdlijnenakkoord gesloten. Dat willen we deze kabinetsperiode verwezenlijken. En alleen al het sluiten ervan heeft boeren, tuinders en vissers echt weer wat hoop gegeven, wat ook al heel belangrijk is.”
Bent u er veel mee bezig dat u klaar moet zijn voor verkiezingen?
„Ik zou het echt een heel slechte zaak vinden als er vervroegde verkiezingen zouden komen. Het vertrouwen in de politiek is al laag. Als wij er met z’n vieren niet uitkomen, terwijl we allemaal wel ongeveer dezelfde koers willen, dan vind ik dat een enorme flater.
Ik vergelijk het altijd met een gezin; we zijn in de coalitie broers en zussen. Je bent tot elkaar veroordeeld, we hebben niet voor elkaar gekozen. Eigenlijk wel, maar je moet wat, want de kiezer heeft dit zo bepaald en dan moet je het met elkaar doen. In een gezin trek je ook niet de deur dicht als het even misgaat.”
Wat vindt u ervan als anderen dat veel zakelijker zien? Zo van: wij werken samen zolang dat in ons voordeel is.
„Ik vind dat… Kijk, ik stoor me er in toenemende mate aan dat er heel veel partijpolitiek wordt bedreven. De VVD zit gewoon in de campagnestand, dat kunnen we allemaal zien. Wilders ook min of meer. Die had natuurlijk een tijdlang de peilingen aan zijn zijde. Inmiddels is dat niet meer zo, maar ik weet ook niet of hij per se de grootste partij wil zijn.”
Bij Van der Plas zelf leeft de wens dat haar eigen partij de grootste wordt naar eigen zeggen overigens in elk geval niet. „Ik wil gewoon graag dat BBB in de komende jaren een stabiele, gevestigde partij wordt.”
„Ik ben goed voor mijn afspraken”, zegt Van der Plas. „Er zitten dingen tussen die ik ook liever niet had gezien; wij hebben weer dingen die anderen liever niet hadden. Zo werkt dat nu eenmaal. Daar sta ik ook voor. Afspraak is afspraak.
Hoe je het ook wendt of keert, ik vind het onverstandig en niet fijn als Geert roept „dan stop ik ermee”. Maar ik begrijp wel waar hij vandaan komt. En als iets zó belangrijk is voor een partij, dan moet je dat iemand ook gunnen. Heel veel is een kwestie van elkaar gunnen.”
Over gunnen gesproken: vindt u dat de landbouwwoordvoerders Thom van Campen (VVD) en Harm Holman (NSC) BBB het nodige gunnen?
„Nou, daar is soms best wel wat gedoe over, ja. Ik denk weleens: we hebben twee oppositiepartijen in de coalitie. Het lijkt net alsof ik constant alleen sta. Ik voel me niet alleen staan, want we hebben een heel grote achterban achter ons staan, die ook vindt dat we dit moeten doen. Maar ik heb met die landbouwwoordvoerders natuurlijk wel wat discussies over een aantal zaken. In de agrarische sector zegt iedereen tegen mij: wat zijn die Holman en Van Campen aan het doen?”
Van der Plas grijpt terug op het laatste stikstofdebat voor het voorjaarsreces, dat voor een belangrijk deel over het verhogen van de rekenkundige ondergrens ging. Oppositiefracties zoals GroenLinks-PvdA probeerden de plannen van landbouwminister Femke Wiersma met moties bij te sturen. Een aantal daarvan werd mede ingediend door de VVD.
„Dan denk ik: Jongens, jullie weten hoe belangrijk dit voor ons is”, zegt Van der Plas. „Femke Wiersma is bepaald geen ongeleid projectiel, maar ongeveer de meest zorgvuldige persoon in de wereld. Die gaat nooit over één nacht ijs. Het rapport over de ondergrens, op basis waarvan ze nu verder wil, is helemaal doorgecheckt – niet alleen wetenschappelijk, maar ook juridisch op het ministerie.”
Een van de moties roept Wiersma op om de hogere ondergrens pas in te voeren nadat deze door de rechter is getoetst. „Als je die lijn zou doorzetten naar al het andere beleid, dan kun je nooit meer beleid maken.”
Ook VVD’er Van Campen ondertekende de betreffende motie. „Deze motie gaat ervoor zorgen dat er gaat worden gehandhaafd tegen PAS-melders. Dan denk ik: waar ben je mee bezig?” verzucht de BBB-leider.
Uw collega-Kamerlid van BBB Henk Vermeer zei een tijdje geleden dat u binnen de coalitie het gesprek bent aangegaan. Zo te horen, heeft dat niet heel veel opgeleverd.
„Nee, het is een strijd. Daar ben ik eerlijk in. Het is echt een strijd. Want iedereen legt het hoofdlijnenakkoord ook weer anders uit.”
Is er voor u een punt waarop u zegt: tot hier en niet verder?
„Misschien komt dat punt ooit wel, dat weet ik niet. Maar het is niet mijn intentie. Ik vind namelijk dat wij schatplichtig zijn aan de Nederlandse kiezers, omdat wij hun dingen hebben beloofd.
En mensen snappen allemaal dat niet alles wat in je verkiezingsprogramma staat, wordt gerealiseerd. Mensen begrijpen ook dat dingen die in het hoofdlijnenakkoord staan, misschien wat langer kunnen duren. En dat misschien zelfs een volgend kabinet er pas de vruchten van gaat plukken.”
„Waar mensen niet tegen kunnen, is dat we meer bezig zijn met elkaar dan met wat goed is voor Nederland en met het land van het stikstofslot halen. Dat is goed voor Nederland en goed voor de economie, voor de ruimtelijke ontwikkelingen, voor boeren, voor iedereen. Dat staat los van wel of niet goed voor de natuur zorgen, want die opgave staat gewoon. De natuur moet je goed onderhouden, dat staat buiten kijf en daarover is iedereen het eens.”
Daar willen jullie ook niet aan tornen?
„Nee. Weet je, natuurlijk hebben we wel meningsverschillen. Wat is nou precies natuur? In het hoofdlijnenakkoord staat ook dat we de Natura 2000-gebieden willen herijken. Dat is niet van vandaag of morgen gebeurd. Maar ik zal dus nooit van tevoren zeggen: als dit of dat gebeurt, dan stap ik uit het kabinet.”
Van der Plas brengt in herinnering dat ze wel heeft gezegd gedwongen uitkoop of gedwongen krimp van de veestapel niet mee te maken in haar huidige rol. „Daar ben ik niet meer bij. En dat heeft Femke eigenlijk ook gezegd.” Ze voegt eraan toe: „Dat wil niet zeggen dat ik dan uit het kabinet stap, maar ik ga dat niet doen in ieder geval. Ik ga mijn handtekening daar niet onder zetten.”
Niet uit het kabinet, maar hoe bedoelt u het dan wel? Vraagt u dan een aantekening dat het niet met uw instemming gebeurt?
„Nou misschien, en als het echt heel hard is… Maar weet je, het is een als-danverhaal, want het ligt helemaal niet op tafel.”
Van der Plas, die het onderwerp zelf ter sprake bracht, vindt het „eigenlijk een beetje verspilde tijd om het daarover te hebben, omdat het gewoon niet aan de orde is. Niemand heeft het over gedwongen uitkoop en onteigening op basis van stikstof.”
U zegt dat mensen snappen dat resultaten even op zich laten wachten en dat u zo constructief in de wedstrijd zit. Is het dan niet wat wrang dat dit zich in de peilingen niet uitbetaalt?
„Dat van die peilingen klopt”, zegt Van der Plas. „Regeren is halveren, zei Rob Jetten ooit al. Daar hebben we ook rekening mee gehouden. Als je in een coalitie zit, ga je eigenlijk altijd naar beneden.”
„Mensen hebben namelijk grote verwachtingen. En de oppositie gaat er natuurlijk heel hard tegenin. Dat is het mooie van oppositievoeren, dat vond ik ook; je kunt overal wat van zeggen.
Mensen vragen vaak: „Nou, in de coalitie is het wel wat moeilijker, hè, Van der Plas?” Natuurlijk wist ik dat, maar ik neem wel verantwoordelijkheid. Wij hebben gezegd: Dat doen wij, ook met het risico dat we in zetelaantal dalen. Zeker omdat je in de eerste maanden eigenlijk nog niks voor elkaar krijgt.”
Maar is dat niet wrang, als u zo constructief bent?
„Nee. Kijk, wij zijn strijders. En ook dit nemen wij mee in de strijd. Je moet hier doorheen, omdat je weet dat je op langere termijn wel vruchten gaat plukken van beter beleid. Dat is wel de bedoeling, dus wij geven ook niet op. Wel vinden wij dat alles uitlegbaar moet zijn, ook aan onze achterban.
Wij zeggen ook steeds tegen elkaar: Wij moeten ons niet laten afleiden door allerlei gekkigheden of gedoe. Focus houden; dit is waar we naartoe willen, dit is de stip op de horizon. Dat betaalt zich uit. En ja, als de kiezer uiteindelijk te ongeduldig is, dan is dat zo. Dan hebben wij het geprobeerd.
Het zou heel laf zijn als wij tweeënhalf jaar keihard hebben gezegd hoe het moet, en dan lekker in de oppositie zouden blijven zitten als je de kans krijgt om in een coalitie te gaan. Zo zitten wij gewoon niet in elkaar. Dan nemen we ook verantwoordelijkheid. Wij zijn geen lafaards. Wij zijn gewoon geen lafaards. Dus hoe het ook gaat, wij kunnen altijd met een opgeheven hoofd en een rechte rug zeggen dat wij onze verantwoordelijkheid wel hebben genomen.”
„Je moet ook altijd bedenken wat er was gebeurd als wij niet hadden meegedaan”, zegt Kamerlid en partijstrateeg Henk Vermeer, die inmiddels ook is aangeschoven omdat de twee na het interview nog een afspraak hebben. „Zou de landbouwparagraaf er dan ook zo uitgezien hebben?”
Van der Plas: „Wij wilden gewoon geen nieuwe verkiezingen. Dat kun je niet maken naar Nederland. Dus wij hebben er heel hard aan getrokken om deze coalitie te laten slagen. Het was echt een mijlpaal. Maar ik heb er wel altijd een winstwaarschuwing bij gegeven: We hebben geen toverstaf, het is niet morgen allemaal geregeld. Tijdens de onderhandelingen heb ik ook gezegd dat dit voor mij geen feestje is. Maar ik vind wel dat we het moeten doen, want dit is waarvoor we er zijn.”
Vermeer: „Wij hebben ons het eerste halfjaar ook vooral heel sterk aan het hoofdlijnenakkoord gecommitteerd, en het ook te vuur en te zwaard verdedigd. Zelfs als de rest zat te duiken.”
Van der Plas: „Wij willen gewoon een betrouwbare partner zijn.”
Vermeer: „En wij denken dat voor de lange termijn geldt: eerlijk duurt het langst.”
Van der Plas: „In de formatiegesprekken hebben we het ook gezegd: Wij nemen hier als BBB echt een enorm risico mee, want wij leggen wel ons hoofd op het hakblok. Want als het allemaal niet lukt, dan hebben wij het gedaan. En toch hebben we ervoor gekozen, in de wetenschap dat het moeilijk zou worden en je met tegenwerking te maken zou krijgen. Daar ben ik gewoon megatrots op.”
Vermeer: „Hier zijn we voor opgericht.”
Als het gaat om de lange termijn: bent u niet bang dat een volgend kabinet bestaat uit VVD, GroenLinks-PvdA, D66 en CDA en dat de lijn van Van der Wal weer wordt voortgezet?
Van der Plas: „Dat zou een enorme ramp zijn.”
Maar bent u bang dat het gebeurt?
Van der Plas: „Ik denk dat het logisch is dat dit gebeurt als we nieuwe verkiezingen krijgen.”
Vermeer: „Als de kiezer niet ingrijpt. Dat zullen we nog wel eens zien.”
Van der Plas: „Ja, precies, met die disclaimer erbij.”
Domme koeien
In de vorige kabinetsformatie, toen VVD, D66, CDA en ChristenUnie de samenwerking opnieuw aangingen, namen zij het initiatief voor een zogeheten transitiefonds voor het landelijk gebied. De huidige coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB kwam echter overeen om het overgrote, nog resterende deel van de miljardenpot weer te schrappen.
„Een blunder”, recenseerde SGP-Kamerlid André Flach onlangs nog onomwonden. BBB blijft het echter voluit verdedigen. Vermeer sprak in de Tweede Kamer van een „boerenoprotfonds”.
„Het geld was voor een groot deel bedoeld voor uitkoop”, zegt Van der Plas. „Als je kijkt naar de provinciale plannen, ging het voor een heel groot deel ook naar allerlei natuurhavens of natuurbosjes, maar niet naar het boerenerf. Daarvoor bleef heel weinig over.”
Vermeer: „In Friesland zat de VVV aan tafel, het bureau voor toerisme …”
Van der Plas: „Iedereen stortte zich op de ruif. Het ging destijds geloof ik om 24 miljard euro, 6000 euro per gezin belastinggeld, voor iets waarvan je je afvraagt of het gaat werken. Ik vind dat veel geld voor een gezin.”
Vermeer stelt dat bij 85 procent van de projecten stond aangegeven dat niet bekend was of het iets ging bijdragen aan de doelstellingen. In de formatie wel het geld behouden, maar de doelstellingen aanpassen, was wat hem betreft geen optie. Ook zegt hij dat BBB er geen vertrouwen in had dat het geld aan de juiste dingen zou worden besteed.
Van der Plas: „Ik heb destijds ook gezegd: Stel dat het hiermee allemaal niet lukt, wat komt er dan nog meer? Moeten er dan nóg meer boeren worden uitgekocht? Dan hébben we het hele platteland al verschraald en zijn alle voorzieningen weg. Want die boeren zorgen ook voor werkgelegenheid en toerisme.
Gisteren was ik op geitenhouderij De Mèkkerstee in Ouddorp. Die heeft een hele grote zorgtak; er werken 35 mensen met een verstandelijke beperking. De eigenaar maakt zich zorgen over het onderzoek naar de volksgezondheid rond geitenhouderijen. Dat gaat hem ook raken. Als je zegt dat deze geitenhouderij weg moet, stuit je meteen op de vraag wat je dan doet met die 35 mensen die daar een dagbesteding hebben. Heel veel mensen hebben dat niet door.”
„Er komen daar ook vaak bejaarden of mensen met dementie. Een vrouw die al weken niet had gepraat, kreeg een lammetje op schoot en begon ineens spontaan te praten. Ik krijg er nog kippenvel van. De sociaal-maatschappelijke functie die boeren hebben, wordt zó zwaar onderschat.”
Van der Plas wijst daarnaast op de afspraak uit de formatie dat als één partij iets echt niet wilde, het ook niet gebeurde. „Zowel PVV, NSC als VVD is hier niet voor gaan liggen.”
Vermeer wijst erop dat BBB andere miljarden uit de onderhandelingen heeft gesleept. „Natuurlijk wil men ons framen als een stelletje domme koeien. Maar wij zijn niet gek.”
