„Symboolpolitiek voeren gaat BBB niet helpen: PVV-kiezer pikt dat, boer niet”
Na twee vergaande vonnissen over stikstof staat BBB voor lastige keuzes. Politicoloog Kristof Jacobs zet de opties op een rij.
Wereldwijd uniek. Zo omschrijft Jacobs, verbonden aan Radboud Universiteit Nijmegen, het huzarenstukje dat BBB leverde door als partij met hoofdzakelijk de focus op landbouw een factor van betekenis te worden. „De kiesdrempel in Nederland is uitzonderlijk laag”, is zijn verklaring. „Ook met 0,67 procent van de stemmen kun je als nieuwkomer al aanspraak maken op een plek in het parlement.”
Met haar Kamerwerk legde Caroline van der Plas, die vanaf 2021 de eerste BBB-Kamerzetel bezette, mede de basis voor de latere successen van de partij, zoals de stormachtige overwinning bij de Provinciale Statenverkiezingen van mei 2023. Dat die zege zo fors uitpakte, kwam volgens Jacobs doordat BBB destijds drie kiezersgroepen achter zich wist te verenigen: boeren, burgers die zich beklaagden over de gebrekkige aandacht voor de regio in het kabinetsbeleid en burgers die de overheid om wat voor reden ook wantrouwen en hun onvrede wilden etaleren met het kabinetsbeleid in brede zin.
Cijfers van het Nationaal Kiezersonderzoek laten overigens zien dat BBB die laatste groep kiezers bij de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 weer verloor aan de PVV, benadrukt de universitair hoofddocent empirische politicologie.
Partijen die van buiten komen en claimen te zijn opgericht om het systeem op te schudden, kunnen ruwweg twee strategieën volgen als ze gaan besturen, zet Jacobs uiteen. Ze kunnen ervoor kiezen zich op te stellen als een oppositiepartij binnen de regeringscoalitie, zoals Wilders dat doet met de PVV. Of een verantwoordelijke bestuurderspartij worden, die laat zien moeilijke opgaven niet uit de weg te gaan.
„Na de Provinciale Statenverkiezingen deed BBB het laatste, na de Tweede Kamerverkiezingen opnieuw. In die keuze zijn ze dus in elk geval consistent.”
Recente rechterlijke uitspraken over stikstof begrenzen wat de BBB’ers nog waar kunnen maken van de verwachtingen die zijn gewekt bij onder meer de intensieve veehouderij. Jacobs: „Maar daaruit volgt niet dat ze hun koers nu maar beter kunnen verleggen om kiezers te behouden. Bijvoorbeeld door na te gaan of ze zichzelf opnieuw uit kunnen vinden en de switch kunnen maken naar een BBB 2.0. Of door zich alleen nog maar te profileren als de belangenbehartigers van de regio, die bij alle beleidsvoornemens roepen dat er meer geld bij moet voor het platteland.”
Concurrentiestrijd
Een besluit van BBB om bijvoorbeeld de stem te worden van de ontevreden, wantrouwende burger in de breedste zin van het woord zou betekenen dat de partij in een rechtstreekse concurrentiestrijd met de PVV belandt, stelt de politicoloog. „Dat gevecht is moeilijk te winnen en bovendien is die kiezersgroep erg beweeglijk. Het risico is daarnaast ook dat BBB zich daardoor vervreemdt van haar kernelectoraat: de agrarische sector en de toeleveringsketen daaromheen.”
Jacobs ziet nog een complicatie: waar PVV-kiezers hun partij ook belonen voor symboolpolitiek, bijvoorbeeld voor het intensiveren van de grensbewaking in de hoop de asielinstroom zo beter beheersbaar te maken, is twijfelachtig of voor BBB-kiezers hetzelfde geldt. „Een boer wil maatregelen zien die het verschil maken. Dat vraagt van BBB om beleid te maken dat impactvol en effectief is, maar ik sluit niet uit dat tijdrekken en het uitstellen van dwangmaatregelen voor de partij het hoogst haalbare zal blijken te zijn.”
