Waarom een chronisch zieke nog steeds moeilijk aan een baan komt
Veel werkgevers klagen dat ze geen personeel kunnen krijgen. Aan de andere kant zijn ze terughoudend met het aannemen van mensen met een chronische aandoening. „Wat erg dat er zo veel mensen aan de kant staan.”
Steeds meer Nederlanders hebben te kampen met een chronische kwaal. In totaal zijn dat er 10,4 miljoen, ruimschoots meer dan de helft van de bevolking. En door verbeterde behandelingen en een daardoor stijgende levensverwachting neemt hun aantal nog jaarlijks toe. Het gaat daarbij zowel om lichamelijke als geestelijke klachten. Voorbeelden zijn hart- en vaatziekten, diabetes, kanker, de longziekte COPD, depressie en angststoornissen.
Bedrijven en instellingen zijn vaak bang om mensen met deze klachten in dienst te nemen. Dat zien ze in veel gevallen als een te groot risico, bleek eind vorige week uit een publicatie van onderzoeksbureau TNO. Werkgevers vrezen dat medewerkers met een chronische ziekte makkelijk en snel uitvallen, wat tot hoge kosten leidt.
Vacatures
Volgens de onderzoekers van TNO is die terughoudendheid niet verstandig. Zeker niet nu de arbeidsmarkt krap is en dat voorlopig ook zo lijkt te blijven. In de loop van 2024 leek die krapte wat af te nemen, maar uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over het vierde kwartaal van 2024 blijkt het tij alweer gekeerd. Het aantal vacatures stijgt.
Jan Schreuders, coördinator arbeidsvoorwaarden bij de Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU), is het van harte met de conclusie van de onderzoekers eens. „Als ik hun rapport lees, komen er direct twee dingen bij me op. In de eerste plaats: wat erg dat er zo veel mensen langs de kant staan! En direct daarna: wat laten werkgevers enorme kansen liggen.”
Dat is volgens hem wrang als je kijkt naar de problemen in de samenleving. „Er zijn zo veel vacatures. Kijk alleen al naar de zorg. Die sector piept en kraakt; er zijn ontzettend veel mensen nodig. Tegelijk blijven honderdduizenden Nederlanders met een chronische aandoening ongewild aan de zijlijn staan, vaak zonder perspectief.”
Schreuders vindt dat een bizarre tegenstelling. „Ik vraag me echt af: hoe kan dit? Al die mensen die dolgraag aan de slag willen, als ze maar een kans zouden krijgen.”
Langer doorwerken
Volgens de onderzoekers van TNO stijgt het aantal mensen met minimaal één chronische aandoening in ieder geval tot 2040. Ze baseren zich daarbij op prognoses van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Daarbij komt dat Nederlanders steeds langer doorwerken, door het stijgen van de pensioengerechtigde leeftijd. Daardoor neemt het aantal mensen met een chronische aandoening dat beschikbaar is voor werk nog sneller toe.
Als werkgevers de mogelijkheden van de enorme groep chronisch zieken beter zouden benutten, zouden honderdduizenden vacatures kunnen worden ingevuld, stelt het rapport van TNO. In cijfers: het gaat om 415.000 voltijdbanen. De grootste winst valt te behalen bij de mensen uit de groep die nu niet werkt, terwijl ze aangeven dat wel te kunnen. Daarbij gaat het om meer dan 183.000 personen.
Migraine
Volgens onderzoeker Lidewij Renaud speelt het probleem in alle leeftijdsgroepen. „En we hebben het daarbij zeker niet alleen over Nederlanders met een ernstige ziekte. Het gaat bijvoorbeeld ook om migraine of hevige rugklachten, kwalen waarmee in veel gevallen prima valt te leven én te werken.”
Volgens Renaud is het belangrijk dat werknemers zelf naar voren stappen en hun klachten bespreekbaar maken. „Maar veel mensen durven dat niet, omdat er een bepaald stigma aan hun ziekte kleeft. Daarom hebben ook de werkgevers een belangrijke taak: ga in gesprek.”
Schreuders, van de RMU, ziet dat veel werkgevers terughoudend blijven. „Ze zijn bang voor ziekteverzuim en hoge kosten. Daarover ontbreekt bij hen vaak kennis. Dat is begrijpelijk, maar het zou er niet toe mogen leiden dat mensen met een chronische aandoening buiten beeld blijven.”
Hij pleit voor een inclusieve benadering. „Ga ervan uit dat mensen met een beperking er overal en altijd bij horen. Dat is niet alleen vanuit een maatschappelijk oogpunt goed, maar ook vanuit een economisch perspectief.”
Dat is niet het hele verhaal, vindt Schreuders. „Er is ook een christelijk perspectief: de zorg voor en het omzien naar de naaste die het moeilijk heeft, aan wie we zo makkelijk voorbij lopen.”
Schreuders hoopt dat christelijke ondernemers hier hun verantwoordelijkheid voelen. „Een van de essenties van onze overtuiging is toch dat we naar elkaar moeten omzien. Dat we dus niet alleen kijken naar wat efficiënt is en het meeste oplevert, maar dat je als christen kansen geeft aan degenen die hulp nodig hebben.”
Dat gebeurt gelukkig ook, ziet hij. „Er zijn in onze achterban veel bedrijven en instellingen die met prachtige initiatieven komen. Neem een zorginstelling die een medewerkster met chronische rugklachten niet laat vallen, maar een functie geeft als zorgcoördinator. Of een bouwbedrijf dat een timmerman met een hernia niet ontslaat, maar inzet als mentor voor jonge krachten.”
Het komt volgens Schreuders aan op „denken vanuit een christelijke verantwoordelijkheid”. Hij beseft dat de mogelijkheden van een ondernemer soms beperkt zijn. „Maar die kan zich wel serieus afvragen wat hij voor chronisch zieken kan betekenen. Vaak is er meer mogelijk dan je denkt, bijvoorbeeld als het gaat om aangepaste werktijden of hybride werken.”
