„Discussie over macht big tech hard nodig”
Nederlandse media moeten worden beschermd tegen Amerikaanse techbedrijven. Dat was maandag de oproep van mediamagnaat Joop van der Ende in een paginagrote krantenadvertentie in landelijke kranten.
Volgens Van den Ende is het „alarmfase 1”. Het denken van veel Nederlanders zou volgens hem steeds meer worden gestuurd door Amerikaanse techbedrijven, Russische trollen en Chinese bots, terwijl ondertussen de verdienmodellen van traditionele Nederlandse media onder druk staan.
In de advertentie noemt de ondernemer de topmannen van Meta (Zuckerberg), Amazon (Bezos) en X (Musk). Volgens hem dragen de platforms van de techgiganten bij aan het manipuleren van verkiezingen en het verspreiden van complottheorieën. „Ze misbruiken hun kennis van ons digitale gedrag en vervuilen bewust hun informatiekanalen met complottheorieën en leugens. Een tactiek die ook door landen als China en Rusland al jaren wordt uitgevoerd, met als doel de stabiliteit in Europa te ondermijnen.”
Volgens Van den Ende zou de overheid te weinig doen om de burger te beschermen en zou er meer geld naar de publieke omroep moeten gaan.
Bewustwording
Sarah Marschlich, communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, is blij met de discussie die de advertentie aanzwengelt. „Het is een wat overdreven manier van aandacht vragen, maar daar houd ik wel van. Elke opinie kan een debat op gang brengen en dat zorgt voor bewustwording. Discussie over de macht van techbedrijven is hard nodig.”
Marschlich herkent zich in de zorgen die Van den Ende deelt over de Amerikaanse big tech. „De macht en impact van sociale media als Facebook en X zijn niet te onderschatten.”
De meeste mensen komen tegenwoordig online aan hun nieuws. Niet zelden via sociale media. Dat brengt een groot gevaar met zich mee, zegt Marschlich. „De algoritmes van het bedrijf, die beslissen over wat je te zien krijgt, zijn net zwarte dozen. We weten niet goed hoe ze werken.”
Het gevolg: ook zaken die niet waar zijn, kunnen aanbevolen worden om te lezen. „Sociale media kunnen misinformatie aanjagen. Voor een normale gebruiker is het onmogelijk echt nieuws van nepnieuws te onderscheiden. Ook ontstaan er door de algoritmes filterbubbels en echokamers.”
Kwaliteitsjournalistiek
Onafhankelijke kwaliteitsjournalistiek kan hierbij een medicijn zijn, aldus de Amsterdamse wetenschapper. „Media die aan hoge journalistieke eisen voldoen zijn kritisch op informatie, factchecken het nieuws en schetsen voor de lezers wat we wel en niet weten. Ook kunnen ze informeren over digitale geletterdheid.” Bijvoorbeeld door een item te maken over hoe je echt van nep onderscheidt op sociale media.
Omdat media financieel onder druk staan, kiezen ze ervoor zich aan te passen aan de logica van sociale media, ziet Marschlich. „Zo worden ze eerder getoond in de socialemediafeed van mensen. Kranten kiezen dan een insteek bij het nieuws die sneller wordt opgepikt door de algoritmes. Deze trend is zorgelijk omdat het de diversiteit aan nieuws bedreigt.” Een insteek die niet scoort op sociale media, wordt namelijk minder snel gekozen.
Fundering
Marschlich onderschrijft Van der Endes appel om meer geld te stoppen in de publieke omroep, omdat het burgers kan beschermen tegen de macht van big tech. „Eerlijke, kwalitatieve en onafhankelijke journalistiek is de fundering van de democratie. Dat moet een overheid dan ook stimuleren. Goede media doen aan onderzoeksjournalistiek en factchecks en dat kost tijd. En tijd is geld.”
Een tweede manier om burgers beter te beschermen, is het invoeren van beleid om sociale media te reguleren. „Bijvoorbeeld het verplicht aanpakken van misinformatie of het bieden van transparantie ten aanzien van de algoritmes. Het is zorgelijk dat door ontwikkelingen in Amerika (onder invloed van Musk, MK) de factchecks op X en Facebook juist verdwijnen.”
