Basisschool Leiderdorp wijzigt beleid: „Liever een wat bredere reformatorische school, dan helemaal geen school”
Een nieuwe naam, minder kledingregels en een breder publiek. Vijf jaar geleden verbreedde de reformatorische basisschool in Leiderdorp haar beleid om sluiting te voorkomen. Wat doet zoiets met kleur, karakter en identiteit? Profiel van een school in beweging.
Dit verhaal is ook te beluisteren via onderstaande player.
„Eén ding is zeker: we zijn multicultureler geworden”, zegt directeur-bestuurder Arjan Harskamp, terwijl hij langs het lokaal van kleuterjuf Ineke loopt. Blonde jochies met strakke gelkuifjes zitten gebroederlijk naast meisjes met donkere krullenhoofdjes. De kring herbergt kleuters zonder christelijke achtergrond, kinderen uit reformatorische kerken en leerlingen uit migrantengemeenschappen. Prachtig, die diversiteit, vindt Harskamp. „De Heere Jezus zegt: Laat de kinderen tot Mij komen. Als basisschool willen we daarin Zijn voorbeeld volgen. Alle leerlingen zijn hier welkom.”
Hier, dat is op De Bron. Een basisschool met 76 leerlingen, gelegen aan de Vronkenlaan in Leiderdorp. In de woorden van Harskamp: een positief christelijke school met een reformatorische identiteit.
De Bron was tot 2020 de Gomarusschool. Een reformatorische onderwijsinstelling die grote zorgen had over haar voortbestaan. Slechts 54 kinderen bevolkten de lokalen. Als dat aantal daalde naar 50, zou de rijkssubsidie vanwege te weinig leerlingen worden stopgezet. Het gevolg daarvan zou zijn dat de school ophield te bestaan.
Die dreiging zorgde voor spanning. „We belijden dat er geen mus van het dak valt zonder de wil van de hemelse Vader”, zegt Harskamp. „Dat gaf rust. Tegelijkertijd wist iedereen: als er niks gebeurt, is onze school binnen een paar jaar verdwenen.”
Ouders staan bij de ingang van basisschool De Bron te wachten op hun kinderen. beeld RD, Anton Dommerholt
De school is multicultureler geworden. beeld RD, Anton Dommerholt
Voetbal in de pauze. beeld RD, Anton Dommerholt
Leerlingen van basisschool De Bron in Leiderdorp. Om opheffing te voorkomen verbreedde de school in 2020 haar beleid en richt ze zich nadrukkelijker op leerlingen van buiten de reformatorische kerken. beeld RD, Anton Dommerholt.Dat „rampscenario” willen bestuur, directie en medezeggenschapsraad (MR) voorkomen. Via een ouderavond en een enquête vragen ze daarom aan de ouders wat de Gomarus volgens hen kan doen om meer leerlingen te trekken. Morrel niet aan de kern van de identiteit, is grofweg de reactie. Het merendeel van de ouders ziet echter wel kansen in het verbreden van het schoolprofiel. Bijvoorbeeld door een nieuwe naam –„Gomarus zegt maar weinig mensen meer wat”– en minder regels rond bijvoorbeeld kleding en Bijbelvertaling. Door een opener uitstraling komt de school wellicht in beeld bij nieuwe groepen leerlingen, is de hoop. Want hoewel de Gomarus altijd al een open toelatingsbeleid had, kloppen er tot dan toe nagenoeg geen ouders van buiten de reformatorische kerken aan.
„Het spookte best weleens door m’n hoofd: ik hoop dat onze kinderen hun basisschooltijd hier kunnen afmaken”, blikt Arie Janssen, vader van twee kinderen op De Bron, terug. „Toen om onze mening werd gevraagd, hebben mijn vrouw en ik dan ook gezegd: Liever een wat bredere reformatorische basisschool, dan helemaal geen school.” Dat gevoel leefde breed bij ouders, weet Anneke Adema, die als MR-lid nauw betrokken was bij het bezinningsproces. „Het was kiezen of delen. We zaten niet bepaald in een luxepositie. Er moest wat gebeuren.”
En dus prijkt sinds 2020 de naam De Bron op de gevel, is een rok voor meiden niet langer verplicht, wordt de ene week een Bijbeltekst aangeleerd in de Statenvertaling (SV) en de andere week in de Herziene Statenvertaling (HSV) en richt de school zich in de pr nadrukkelijk ook op leerlingen van buiten de reformatorische kerken. De Leiderdorpse basisschool zet daarmee een unieke stap; geen andere reformatorische basisschool bewandelde eerder dat pad.
Halloween
De Gomarus was in de beleving van Liesbeth Bakhaev, moeder van zes kinderen, een gesloten school die bedoeld was voor reformatorische kinderen. Toen ze een schoolkeuze moest maken, koos ze aanvankelijk voor de school die het dichtst bij haar huis stond. „Dat ging echter wringen”, vertelt Bakhaev, die is aangesloten bij een baptistengemeente. „Ik kreeg steeds meer moeite met de grote plaats die de school gaf aan zaken als Halloween en Paarse Vrijdag. De normen en waarden daar pasten niet bij de christelijke opvoeding die ik wilde geven.”
Als ze destijds via vrienden hoort dat De Bron „wat breder” is geworden en er inmiddels leerlingen uit verschillende kerken zijn, maakt ze na lang nadenken de keuze haar kinderen in te schrijven. „Dat er meer leerlingen waren die niet uit een reformatorische gemeente kwamen, vond ik belangrijk”, legt de Leiderdorpse uit. „Ik wilde niet dat mijn kinderen misschien buiten de groep zouden vallen omdat ze als enige uit een evangelische kerk komen.”
Spijt van haar keuze heeft Bakhaev nooit gehad. Zo vindt ze het mooi om te zien hoeveel eerbied er vanuit de reformatorische traditie is voor God en voor de Bijbel. Recent brachten de leerlingen een bezoek aan de plaatselijke gereformeerde gemeente (gg), vertelt ze. „Daar gaat het natuurlijk allemaal wat anders dan bij ons. Het is verrijkend dat mijn kinderen zien dat de manier van kerk-zijn die ze vanuit huis kennen niet de enige is.”
Kleien
Inmiddels is pakweg een derde van de leerlingen afkomstig uit de Leiderdorpse gg, een derde uit plaatselijke evangelische kerken of migrantengemeenschappen en een derde uit de zogeheten stadskerken: de Leidse PKN-, CGK-, en NGK-gemeenten. Zo’n 10 procent van alle leerlingen heeft van huis uit geen binding met het christelijk geloof.
Het meest opvallend vindt directeur-bestuurder Harskamp de groei vanuit migrantengemeenschappen. Bij bijvoorbeeld het asielzoekerscentrum in Katwijk en de multiculturele ICF-gemeente in Leiden is De Bron nadrukkelijk in beeld. „Vooral vanwege de gedeelde normen en waarden”, denkt onderwijsassistente Riekje Nijsse. „Bijvoorbeeld met betrekking tot onze kijk op seksualiteit, diversiteit of mediagebruik.”
De onderwijsassistente specialiseerde zich de afgelopen vijf jaar in de begeleiding van leerlingen van wie het Nederlands niet hun moedertaal is. Het gaat dan bijvoorbeeld om kinderen die gevlucht zijn uit Iran, Syrië of Oekraïne. „Ik ga bijvoorbeeld met ze kleien of maak samen met hen een knutselwerkje. Ondertussen help ik ze spelenderwijs met het leren van de Nederlandse taal.”
Het thema meertaligheid zorgt voor nieuwe vragen, merkt Harskamp. „Hoe doe je dat nu goed, als school zonder ervaring op dit thema? Dat moeten we echt leren.”
Psalmvers
Sowieso speelt de vraag –hoe doe je dat nu goed?– regelmatig door zijn hoofd. Juist ook rond thema’s die te maken hebben met de bredere kerkelijke achtergrond van de leerlingen. Als voorbeeld noemt hij het aanleren van psalmverzen uit de berijming van 1773. „Het zingen van psalmen is een Bijbelse opdracht en doen we graag. Tegelijkertijd gebruikt het merendeel van de leerlingen thuis en in de kerk nooit deze berijming en is de taal van 1773 moeilijk. Hoe ga je daar op een goede manier mee om, met oog voor de reformatorische ouders én voor de rest? Daar heb ik in dit geval nog geen pasklaar antwoord op.”
Hoewel het overgrote deel van de ouders de beleidswijzigingen steunde, was vijf jaar geleden niet iedereen blij met de wijzigingen, zegt Harskamp. „Van enkele ouders hoorde ik dat ze het jammer vonden dat de school een breder profiel zou krijgen.” Ook onderwijsassistente Riekje Nijsse en MR-lid Anneke Adema weten dat er bij een klein deel zorgen waren. „Schuift de school identitair gezien niet ook op? vroegen enkele ouders zich af.”
Die zorg moet je als school heel serieus nemen, benadrukt Harskamp. „We zijn er altijd eerlijk over geweest dat er dingen gaan veranderen.” Het is volgens hem naïef om te zeggen dat de school precies hetzelfde blijft. „Want dat kun je gewoon niet waarmaken. Leerlingen zullen hier kennismaken met de breedte van de kerk, meer dan eerst. En ja, dat betekent dat er een ander type lied klinkt en dat er kinderen zullen komen die een andere zondagsinvulling hebben. Daarover moet je transparant zijn.”
Tegelijkertijd onderstreepte hij in gesprekken altijd: niet alleen op de Gomarusschool, maar ook op De Bron begint elke dag met gebed, luisteren alle kinderen naar een Bijbelvertelling en blijft de boodschap van zonde en genade klinken. „Daarop mogen ouders me aanspreken. Want als dat verandert, gaat er iets goed fout.”
Soms voerde Nijsse gesprekken waar ze verdrietig van werd. „Bijvoorbeeld als mensen zeiden dat het helemaal de verkeerde kant op ging met onze school.” Die reacties deden pijn. „Wat moeten we dan? dacht ik weleens. Toekijken hoe het reformatorisch onderwijs verdwijnt? Bid maar veel voor ons, zei ik dan. En voor onze leerlingen.”
Voorpleiter
De grote diversiteit in kerkelijke achtergrond zorgt ervoor dat leerkrachten de Bijbelse boodschap nadrukkelijk moeten hertalen, zegt Eline Ligtenberg, juf van groep 7/8. „Termen als Voorpleiter of Middelaar hoort bijvoorbeeld lang niet elk kind meer in de kerk.” De leerkracht zoekt bij de uitleg van de Bijbel steeds naar het raakvlak met de leefwereld van de leerlingen. „Pasgeleden ging het er bij de behandeling van het Kort Begrip over dat God altijd te vertrouwen is”, geeft Ligtenberg als voorbeeld. „Aan het begin van de dag had een jochie me vol vuur verteld dat hij niet langer voor Real Madrid, maar voor FC Barcelona (voetbalclubs, LdH) was, omdat de eerste club slecht speelde. Dan kun je heel mooi uitleggen dat God zo anders is dan wij. Hij zegt nooit de ene keer dit en de andere keer wat anders.”
De bovenbouwleerkracht heeft zestien kinderen in haar klas, uit tien verschillende kerkgenootschappen. Om goed te begrijpen uit welke tradities haar leerlingen afkomstig zijn, brengt ze de afzonderlijke kerken allemaal een bezoek. De verschillen leveren ook tussen de leerlingen gesprekken op, merkt ze. „Ga jij echt twee keer op zondag naar de kerk? hoor ik ze dan tegen elkaar zeggen. Dat ze vragen stellen aan elkaar vind ik mooi. Daar leren ze van.”
Een bredere school vraagt om rekening houden met elkaar, constateert Harskamp. Af en toe winnen ouders bij hem nog weleens advies in. Bijvoorbeeld als ze aarzelen of het handig is een Harry Potterfeestje te organiseren. Dat zou ik niet doen, zegt de bestuurder dan. „En als je uitlegt waarom niet, snappen ouders dat heel goed. Iedereen weet dat De Bron een christelijk-reformatorische school is, dat maken we in de aanmeldgesprekken meer dan duidelijk.”
Armbandje
Vijf jaar na de dreigende sluiting zijn de zorgen over het voortbestaan van reformatorisch basisonderwijs in Leiderdorp verleden tijd. „Met het huidige leerlingaantal van 76 kunnen we het menselijkerwijs gesproken nog heel wat jaren volhouden”, constateert Harskamp. „Daar ben ik dankbaar voor.”
Hij zou met volle overtuiging weer dezelfde keuze maken als in 2020. „De grote winst is dat we meer focussen op de kern van het christen-zijn. Discussies over of je wel geen kerstboom mag hebben en wel of niet op een sportclub mag zitten, voeren we niet meer. Dat is in onze context weinig zinvol. We hebben elkaar als christenen hier keihard nodig.”
Toch zou hij niet elke school die kampt met krimp het ‘Leiderdorpse model’ zomaar aanraden. Alles staat of valt volgens hem namelijk met het draagvlak onder ouders. „Bij ons was dat er”, legt hij uit. „Ouders hadden ook kunnen zeggen: Laten we maar stoppen met die Gomarusschool, want er is hier voor ons geen toekomst meer. Dat gebeurde echter niet. Maar als niemand verbreding ziet zitten, moet je zoiets als directie en bestuur niet doordrukken. Dan doe je meer kwaad dan goed.”
Rond de afgelopen kerstdagen kreeg Harskamp een chocoladereep van een seculiere ouder. Om de verpakking zat een armbandje. Op dat bandje stonden twee woorden: ”Love Jesus”. „Dat voorval raakte me. De kern van onze boodschap is overgekomen.”
