Migranten zonder papieren die door de overstromingsramp van 29 oktober in Valencia getroffen zijn, krijgen een verblijfs- en werkvergunning voor een jaar. Dat heeft de Spaanse ministerraad dinsdag besloten. De maatregel is van belang omdat migranten zonder geldige verblijfsstatus geen toegang hebben tot de noodhulpverlening.

Zo'n 25.000 migranten zouden voor deze speciale regeling in aanmerking komen. Volgens Oxfam zijn het er mogelijk meer. De ngo heeft becijferd dat tussen 28.000 en 41.000 migranten zonder papieren sinds de ramp in een toestand van extreme kwetsbaarheid verkeren.

Bij de verwoestende overstromingen van ruim drie maanden geleden kwamen in de provincie Valencia 227 mensen om het leven. Tienduizenden zagen hun woning en huisraad geheel of gedeeltelijk verloren gaan. Anderen verloren hun zaak, baan of auto. In de eerste maand na de ramp keurde de regering in Madrid een serie hulppakketten goed ter waarde van bijna 17 miljard euro. Buitenlanders zonder verblijfspapieren vielen echter buiten de boot. Zij konden geen beroep doen op de noodhulp.

Struikelblok

Die situatie probeert de progressieve coalitie van premier Pedro Sánchez nu recht te trekken. Wie met een uittreksel uit het bevolkingsregister kan aantonen dat hij in één van de getroffen gemeenten woonde ten tijde van de ramp, krijgt papieren voor een jaar. Dat geldt ook voor de naaste familieleden. Buitenlandse gezinsleden van dodelijke slachtoffers mogen vijf jaar blijven.

Ook de procedure voor verlenging van verblijfspapieren wordt versoepeld voor migranten die in de verwoeste gebieden woonden of werkten, zodat zij eveneens toegang krijgen tot de hulpprogramma's van de overheid. Daarmee zou het aantal potentiële begunstigden komen op 98.000 mensen. Dat is het aantal niet-Europese buitenlanders dat in de getroffen gemeenten ingeschreven staat. In totaal wonen daar bijna een miljoen mensen.

Toch bieden de maatregelen lang niet altijd uitkomst, waarschuwen diverse ngo's die actief zijn op het gebied van migratie. Vooral de eis van inschrijving in het gemeenteregister is een struikelblok. Als de huisbaas of hoofdhuurder niet meewerkt, is inschrijving onmogelijk. Ook werpen sommige gemeenten dempels op bij de inschrijving van inwoners zonder verblijfspapieren, ook al zijn zij daartoe verplicht. „Het is goed mogelijk dat migranten die in deze gemeenten woonden toen het noodweer losbarstte niet ingeschreven stonden", zegt Raquel Checa van Oxfam. „Het is noodzakelijk dat deze administratieve eis versoepeld wordt en dat een bewijs van inschrijving niet de enige manier is om aan te tonen dat je in het getroffen gebied woonde of werkte.”

Treinaanslagen

Daar komt bij dat de migranten die clandestien in het land verblijven meestal zo veel mogelijk het contact met de overheid mijden, en dus ook de officiële noodhulp. „Ze zijn bang voor deportatie”, zegt Andrea Sixto van de Valenciaanse tak van de ngo Médicos del Mundo (Artsen van de Wereld). „Vooral nu er zo veel politie in het getroffen gebied op de been is. Het zijn de buurtbewoners die hun water en voedsel geven.”

De regeling heeft tot woedende reacties geleid uit rechtse en extreemrechtse hoek, omdat migranten een voorkeursbehandeling zouden krijgen. „Pedro Sánchez heeft opnieuw blijk gegeven van zijn sympathie voor mensen die ervoor kiezen buiten de wet te handelen”, stelt El Club de los Viernes, een groepering die dicht tegen de ultra's van Vox aanleunt. De regering zou huizen willen geven „aan 25.000 illegalen, mensen die geen Spanjaard zijn en niets bijdragen”.

Het kabinet benadrukt echter dat het niet de eerste keer is dat Spanje een regeling treft voor een groep migranten wegens bijzondere omstandigheden. Het rechtse kabinet van José María Aznar nam in 2004 een soortgelijk besluit na de treinaanslagen in Madrid. Ook toen kregen slachtoffers zonder papieren en hun familie recht op een verblijfsstatus.