In het centrum van Tecklenburg loop je eigenlijk een ander tijdperk binnen. In de twaalfde eeuw verbouwde een edelman uit het Saarland de houten burcht hier om tot een stenen kasteel. Hij noemde zich vervolgens graaf van Tecklenburg. Aan deze oude handelsweg van Bremen naar Keulen was het goed toeven. Zijn geslacht leefde van de tol die men hief en hield het hier enkele eeuwen uit.

Het kasteel verdween, maar de gemeenschap rond de markt en de kerk bleef. Nog altijd is Tecklenburg (180 kilometer ten oosten van Amersfoort) een van de best bewaarde steden met middeleeuwse vakwerkhuizen.

De oude stad van Tecklenburg is trouwens maar klein. Als je die zou oppakken en neerzetten op de Dam in Amsterdam, zou het meeste erin passen. Maar op dat kleine perceel staan wel zo’n 45 vakwerkhuizen uit de zestiende en zeventiende eeuw rond een karakteristieke markt met een oude toegangspoort.

Van die 45 vakwerkhuizen hebben er 32 een spreuk in de gevelbalk. Ze zijn allemaal gedocumenteerd in de brochure ”Hausinschriften im Stadtgebiet von Tecklenburg”, die de boekwinkel op de markt verkoopt. Op een enkele na hebben alle spreuken een christelijke strekking.

Vermaning

Een korte wandeling maakt al snel wijzer. De wandeling begint op de markt. Hotel Drei Kronen is in 1948 vernieuwd en heeft een uitgebreide tekst in modern Duits op de lange gevelbalk. Die eindigt met een vermaning: ”Keinen Menschen hassen und die Zukunft Gott überlassen”. Ertegenover staat een winkeltje dat in 1978 is herbouwd met een spreuk in het Latijn: ”Credo quia absurdum” (ik geloof omdat het onbegrijpelijk is).

Tegenover Drei Kronen slaan we de Ibbenbürener Strasse in. Verreweg de meeste spreuken bevinden zich aan die straat. Het valt direct op dat de meeste teksten hier in een veel oudere spelling staan. De huizen zijn hier nog origineel en nog niet vernieuwd. Soms kost het moeite om de tekst goed te lezen, zoals bijvoorbeeld deze: ”Wol vp Gott vortvwet de hat wol gebowet” (wie op God vertrouwt, die heeft wel gebouwd).

Verderop krijgt de voorbijganger mee: ”Befiehl dem Herrn deine Wege; und hoffe auf Ihn. Er wird’s wohl machen”. Een andere bouwer koos voor: ”Herr lehre mich thun nach deinem Wohlgefallen, den du bist mein Gott, dein guter Geist fuhre mich auff ebener Bahn”.

In 1658 koos iemand voor Latijn: ”Si deus pro nobis quis contra nos” (Als God voor ons is, wie zou tegen ons zijn?). Het is een van de weinige letterlijke aanhalingen uit de Bijbel. De vindplaats staat erbij: ”Rom. 8 cap”. Drie jaar eerder (1655) was die ook een paar straten verderop al gebruikt.

Aan de Ibbenbürener Strasse woonde ook de Franse kleermaker van de graaf. Hij schreef zijn spreuk in zijn eigen taal: ”Dieu est mon loier” (God is mijn Heer).

Nieuws in beeld

Spreuk boven een deur. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

Tecklenburg. beeld RD

De korte Brauerstrasse geeft plaats aan het oudste huis van Tecklenburg, uit 1513. In vrij kleine letters staat in de balk boven de deur gebeiteld: ”In Godt sete ick alle min Vertrowent wol. In Godt vertrowet, de hadt wol gebowet. An Gades Segen isset alle angelegen”.

Opvallend is dat vrijwel alle spreuken van elkaar verschillen. Slechts enkele komen meerdere malen voor. Blijkbaar vond men het belangrijk elk huis een eigen tekst mee te geven.

We slaan linksaf naar de Schloßstraße, die een panorama biedt richting het zuiden. Onder de poort door komen we weer op de markt.

Blikrichting

Waarom de Tecklenburgers zo massaal geestelijk getinte spreuken op hun huizen plaatsten, is niet duidelijk, zegt Frank Bosse van de Geschichts- und Heimatsverein Tecklenburg. „Het toont in elk geval de blikrichting van de mensen: ze keken naar boven.”

Bosse opent de deur van het kleine huisje dat zijn vereniging enkele jaren kocht, vlak achter de markt. Ook deze gevel heeft een Latijnse spreuk: ”Absit strages domui tutante triuno”. Bosse: „Men stelde zich onder de bescherming van de Drie-enige. Zo leefde men hier blijkbaar.”

Gevelspreuken waren niet uniek voor Tecklenburg. „In andere plaatsen zie je vaak dat men de eigen rijkdom centraal stelt. Maar in Tecklenburg zie je meer afhankelijkheid; het huis en het gezin moeten van boven worden beschermd.”

Mogelijk speelt de plaatselijke kerkgeschiedenis hierbij een rol. Bosse toont het boek ”500 Jahre Reformation im Tecklenburger Land”. „De graaf ging met zijn huis al in 1523 over naar de lutherse leer, als eerste graafschap in Westfalen. We weten niet precies waarom en hoe dit zo ging. Misschien deed hij het uit overtuiging en was hij bijvoorbeeld beïnvloed door familie. Een andere mogelijkheid is dat hij in Luthers afscheid van de aflaat een manier zag om de uitvloei van geld naar Rome te stoppen. Hij wilde dat het geld in zijn eigen graafschap zou blijven of misschien wel als belasting aan hemzelf werd afgedragen.”