Boeren moedeloos door nieuwe onzekerheid over stikstof
Boeren zijn murw geslagen door de stroom stikstofberichten van de afgelopen weken. Vooral de uitspraak van de Raad van State uit december, waarmee het zogeheten intern salderen vergunningplichtig werd verklaard, zorgt voor nieuwe onzekerheid.
Bij intern salderen wordt stikstofruimte uit een bestaande vergunning gebruikt voor een nieuwe activiteit op dezelfde locatie. Dat is de afgelopen jaren regelmatig gedaan door veehouders die hun stal gingen moderniseren of uitbreiden. Zij moeten nu alsnog een nieuwe natuurvergunning aanvragen, en wel met terugwerkende kracht tot begin 2020. Of ze die krijgen, is maar de vraag. De Raad van State bepaalde namelijk ook dat de natuur voorrang heeft bij de toekenning van stikstofruimte.
Het oordeel van de Haagse rechtbank in de door milieuorganisatie Greenpeace aangespannen zaak kwam daar vorige week nog bij. De overheid moet zich aan het in de wet vastgelegde stikstofdoel voor 2030 houden. Of dat doel wel haalbaar is, is onduidelijk, maar één ding is zeker: in tal van sectoren, de landbouw voorop, moet de uitstoot van stikstof fors omlaag.
Op de vraag naar de stemming in de landbouw geeft boerenvoorvrouw Alien van Zijtveld een rond antwoord. „Wat ik proef is een houding van: ze zoeken het maar uit, ik ga lekker boeren”, zegt zij. „Collega’s proberen alleen nog om het optimale uit hun bestaande bedrijfsvoering te halen. Alle ontwikkeling ligt stil. Je zou ook wel gek zijn om je hele bedrijf in de waagschaal te stellen door nu een nieuwe natuurvergunning aan te vragen.”
Van Zijtveld is voorzitter van belangenorganisatie Agractie en heeft samen met haar man een melkveebedrijf in Rouveen. Vooral de onzekerheid knaagt aan de Nederlandse boeren, legt ze uit. De gevolgen van rechterlijke uitspraken kunnen ze moeilijk inschatten. „De meesten gaat het boven de pet. Ze zijn er helemaal klaar mee, omdat het al zo lang duurt.”
PAS-melders
Dat laatste hoort ook Gert-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, van zijn leden. Velen zijn volgens hem ongerust, de zogeheten PAS-melders voorop. Dit zijn boeren die buiten hun schuld zonder natuurvergunning zitten sinds de Raad van State in 2019 een streep haalde door de toenmalige stikstofwetgeving, het Programma Aanpak Stikstof (PAS). „Daar is na zes jaar nog steeds niets voor geregeld”, zegt Oplaat.
Op een bepaalde manier is hij trouwens blij met de uitspraak van de Raad van State van december. „Tot nu toe was vooral de landbouw de gebeten hond. Deze uitspraak raakt ook andere sectoren, zoals de bouw, de infrastructuur en evenementen. Ik verwacht dat er nu beweging komt. Er moet iets gebeuren.”
Volgens de voorzitter van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), Linda Verriet, zijn varkenshouders moedeloos. „Onze sector krimpt enorm. Daarmee voldoen we aan een maatschappelijke wens. Maar varkenshouders die door willen gaan met hun bedrijf, komen geen meter verder. Als ze een duurzame stap willen maken, krijgen ze geen vergunning. Het beleid zit muurvast.”
Onhaalbaar
Volgens Verriet staat het kabinet voor een immens probleem. „Onze inzet is dat de wet moet worden aangepast. Die uitspraak in de zaak van Greenpeace hadden we wel kunnen voorspellen. De rechter doet niets anders dan de wet toetsen. Toen de huidige stikstofwet gemaakt werd, hebben wij al gezegd dat de doelen daarin onhaalbaar zijn. We hebben ook alternatieven voorgesteld. De focus moet liggen op gerichte maatregelen om kwetsbare natuur te helpen.”
Boeren zijn niet onwillig, zegt ze. „Als er realistische doelen zijn, doen boeren hun best om die te halen. We werken dus aan innovaties, maar die blijven steken in een juridisch moeras.”
Als voorbeeld noemt ze luchtwassers – installaties die ammoniak uit de stallucht halen. Varkenshouders hebben daar volgens haar „flink in geïnvesteerd”. Deze en andere technieken die de stikstofuitstoot tegengaan zijn door de overheid goedgekeurd, maar activistische milieugroepen proberen die goedkeuringen via de rechter onderuit te halen.
Kalverhouder Wim Brouwer is regionaal bestuurder van land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland in de Gelderse Vallei. Hij spreekt dagelijks met collega’s die worstelen met onzekerheid over de toekomst. Hij maakt zich vooral zorgen over boeren die hun frustraties opkroppen. „Zij blijven op hun erf en uiten zich niet. Maar het gesprek thuis aan de keukentafel gaat steeds over hetzelfde: welk perspectief hebben we nog met ons bedrijf.”
Uitkoopregelingen
Volgens Brouwer hebben sommige boeren die zich hadden aangemeld voor een van de uitkoopregelingen voor de veehouderij, er nu een probleem bij. „Als je op je huidige locatie iets anders wilt gaan doen, heb je een nieuwe natuurvergunning nodig. Daar loop je mee vast door de uitspraak van december, omdat je niet meer intern kunt salderen.”
Brouwer doelt op de mogelijkheid om bijvoorbeeld een andere onderneming te starten of op het boerenerf extra woningen te bouwen. De uitkoopregelingen voor de veehouderij (Lbv, Lbv-plus en Lbv kleinere sectoren) staan toe dat een stoppende boer tot 15 procent van zijn oude stikstofuitstoot daarvoor mag benutten.
De NOS meldde vrijdag op basis van Haagse bronnen dat ook het kabinet bang is dat de stoppersregelingen gevaar lopen door de uitspraak van de Raad van State. Voor de drie regelingen hebben zich in totaal bijna 1700 boeren aangemeld. Zij kunnen zich voor een aantrekkelijke vergoeding door het Rijk laten uitkopen. De vrees in Den Haag is nu dat boeren die zich hadden ingeschreven alsnog afhaken.
