Fluisteren is beter, want de buren luisteren mee
Hoe het Cubaanse regime burgers onder de duim houdt? Zo langzamerhand begon ik daar een idee van te krijgen, want verhalen die Cubanen deelden gingen over intimidatie, brute kracht en fikse straffen. Maar wat blijkt? Het gaat allemaal nog veel sluwer. En dusdanig geraffineerd dat Cubanen zelfs hun beste vrienden of familie wantrouwen.
„Mensen zijn hier gescheiden van hun vrouw omdat ze dachten dat zij van de geheime dienst was”, noteert Edwin Koopman in zijn boek ”De ritselaars van Havana”. Op een vraag aan „Fernando” of hij een vriend die hij al jaren kent inmiddels honderd procent vertrouwt, antwoordt deze ontkennend. „Dat wantrouwen verdwijnt nooit, zelfs niet tegenover je beste vriend.”
De Cubaanse controle op wat mensen doen en laten heeft een zichtbare georganiseerde kant, aldus Lode Delputte in zijn boek ”Cuba na Castro”. Dan moet je denken aan de politie, maar ook aan het Comité voor de verdediging van de Revolutie (CDR), waarvan in elke wijk van stad of dorp een filiaal bestaat. Natuurlijk geldt daarvan officieel dat dat lekkages laat repareren, maar wat CDR’s ook doen: checken of inwoners nog voldoende „revolutionair op scherp staan”.
Grimmiger is onderdrukking die „geruisloos is, onzichtbaar, maar alomtegenwoordig”. „Hier heerst het regime van de schizofrenie”, aldus Fernando. „Iedereen kan immers twee gezichten hebben. Ze sturen geen spionnen naar je huis, want je buren zijn informanten, of je eigen familie. Je beste vertrouweling kan zomaar je grootste vijand blijken te zijn.” Daarom noemen Cubanen soms dingen niet bij hun naam, zelfs niet tegen vrienden. Ook kerkelijke leiders vertelden me over „verdachte verhuizingen” (nieuwe bewoners) in hun straat die volgens hen tot doel hadden zicht op de kerk te houden.
Loslippigheid kan grote gevolgen hebben – een reprimande, een boete, arrestatie of zelfs gevangenisstraf. Daarom wordt er nogal eens gefluisterd, op straat en thuis. Om te voorkomen dat ze worden afgeluisterd, mijden veel Cubanen een telefoongesprek en hebben ze liever een persoonlijke ontmoeting. Maar dan wel met de radio luid aan en de ramen dicht.
Verklikkers en informanten. „Ze zijn eindeloos geduldig en gaan een heel eind met je mee”, zei iemand tegen Koopman. „Maar dan, als een bidsprinkhaan die met een razendsnelle manoeuvre zijn prooi grijpt, klappen de klauwen dicht.”
Op deze pagina’s kwamen al veel Cubanen voorbij. Hun materiële nood kwam ter sprake, de ongekende repressie nog onvoldoende. Een eerste aanzet om dat goed te maken is met dit verhaal gegeven.
