Wakker liggen van klimaatverandering
Driekwart van de Nederlanders heeft last van klimaatstress. Deel je gevoelens en kijk wat je zelf kunt doen om het milieu zo min mogelijk te belasten, adviseren de psychologen Max van der Linden en Marieke Siepert in een gesprek met ”De Podcast Psycholoog”.
Moeiteloos somt Van der Linden de redenen op waarom zo veel mensen met het klimaat in hun maag zitten. Gingen er tot voor kort nog aardig wat stemmen op dat het wel meevalt met het klimaat en de oorzaak niet per se bij de mens ligt, met opeenvolgende rampen van droogte, overstromingen en hitterecords verstommen die tegengeluiden.
Als je zelf het nieuws niet volgt, wordt het je via flatscreens in trein, winkelcentrum of wachtkamer wel opgedrongen
Daar komt bij dat de huidige nieuwsvoorziening het haast onmogelijk maakt om je ervoor af te sluiten. Niemand ontkomt aan de beelden van de bosbranden in Californië. Ook de grafieken die laten zien dat het wereldwijde temperatuurgemiddelde al decennia stijgt en in 2024 voor het eerst 1,5 graad boven het gemiddelde van voor het industriële tijdperk lag, staan op ieders netvlies. Als je zelf het nieuws niet volgt, wordt het je via flatscreens in trein, winkelcentrum of wachtkamer wel opgedrongen.
Van der Linden is als onderzoeker werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam. Psycholoog en gedragstherapeut Marieke Siepert heeft een eigen praktijk. Beiden zijn verbonden aan de Stichting Klimaatpsychologie, die mensen aanspoort om samen de schouders eronder te zetten en het milieuprobleem zo veel als mogelijk in de eigen omgeving aan te pakken. Daarmee geef je niet alleen het milieu, maar ook jezelf en elkaar een steuntje in de rug, is de achterliggende gedachte.
Klimaatstress is een normale reactie op een abnormale situatie. Met de mensen zelf is niets aan de hand, het zijn de omstandigheden die zorgen voor een naar gevoel. Vooral jongeren hebben er veel last van. Dat uiten ze in woede richting volwassenen die het allemaal niks lijkt te boeien, of ze zetten zelf ook een masker van onverschilligheid op. Jongeren die het milieu niets lijkt te interesseren, zijn dus niet per definitie ongevoelig. Als je wegkijkt, hoef je niet te voelen, legt Siepert uit.
De stress uit zich bij iedereen anders. Van der Linden voelt vooral verdriet als hij ziet dat de natuur in de omgeving waar hij opgroeide hollend achteruitgaat. Siepert kampt juist met schaamte. Ze voelt zich vaak te veel en vraagt zich af in hoeverre ze nog onbevangen kan vliegen en consumeren. Een gemeenschappelijke zorg is de angst voor maatschappelijke ontwrichting.
De angst, boosheid, schaamte en schuldgevoelens die de confrontatie met milieuproblemen en klimaatverandering oproept, worden vaak in stilte beleefd en verwerkt, constateren beide psychologen. Dat is jammer, want juist in het gesprek met elkaar kunnen mensen elkaar een hart onder de riem steken en emoties een plek geven.
Dat zijn op zichzelf bezien wijze woorden, maar toch krijg ik het gevoel dat er veel blijft liggen. De psychologische drijfveer achter activisme is bijvoorbeeld een onderwerp dat –opvallende genoeg– totaal niet aan bod komt in de podcast, maar het dringt zich wel op. Psycholoog Marissa van der Sluis, presentator van de podcast die sinds november online staat, vraagt er ook niet naar.
De oproep om daadwerkelijk iets te doen, zoals minder vlees eten, kleiner wonen en ontspullen, krijgt veel aandacht. Iets doen geeft je een goed gevoel en –stelt met name Van der Linden– het helpt ook echt om het tij te keren.
Het doet me denken aan de slogan ”Een beter milieu begint bij jezelf”, waarmee de overheid begin jaren negentig bewustzijn wilde creëren. Dat is een mooi streven en natuurlijk is het goed om na te denken over je ecologische voetafdruk, maar de gedachte dat mens en maatschappij daarin iets ten goede kunnen veranderen, is een illusie. We hebben nu eenmaal te kampen met een economisch systeem dat altijd maar moet groeien en een groep mensen voor wie winst maken boven alles gaat.
Wellicht is een bescheiden opstelling uiteindelijk heilzamer, ook voor onze psyche.
> depodcastpsycholoog.nl