Vrij unaniem zijn Amerikaanse historici en juristen het erover eens dat Trump met zijn massale gratieverlening probeert de politieke geschiedenis van de VS te herschrijven. „De Capitoolrellen zijn een van de grootste crises in de Amerikaanse historie geweest”, zegt John Fea, hoogleraar Amerikaanse geschiedenis aan het Messiah College in Mechanicsburg (Pennsylvania). „Door deze oproerkraaiers van strafvervolging te ontslaan, doet de president alsof het „een incidentje is waar je maar overheen moet stappen, terwijl het in werkelijkheid gaat om een directe aanval op de democratie”.

Mark Rozell, een expert op het gebied van presidentiële macht aan de George Mason University, deelt dat standpunt van Fea. Maar hij is ook kritisch over de recente gratieverleningen van Biden. Hij pardonneerde 2500 veroordeelden voor een misdrijf zonder geweld en zette de doodstraf bij 37 mensen om in een gevangenisstraf. „Dat sluit aan bij de oorspronkelijke bedoeling van de gratiebevoegdheid. Maar Biden ging de fout in door zijn zoon Hunter gratie te verlenen. En hij zat er ook naast toen hij een kwartier voor zijn vertrek uit het Witte Huis (preventief) gratie gaf aan zijn eigen familieleden. Dat had hij niet moeten doen. Voor veel mensen riekt dat naar vriendjespolitiek.”

De bevoegdheid om gratie te verlenen is een overblijfsel van Engelse vorsten. De grondleggers van de VS hebben die overgenomen als een manier om in uitzonderlijke omstandigheden genade en barmhartigheid te bewijzen. Alexander Hamilton, een van de grondleggers van de VS, schreef dat hij de gratiebevoegdheid zag als een „goedaardig voorrecht” dat met „nauwgezetheid en voorzichtigheid” zou worden uitgeoefend door presidenten die bang zouden zijn voor publieke veroordeling wegens misbruik.

De kwetsbaarheid van de gratiebevoegdheid  is dat ze niet kan worden gecontroleerd door het Congres of door de rechter. „In een land dat in de greep is van politieke rancune, is die macht steeds vatbaarder voor misbruik”, meent Rozell.

Hij denkt dat het mogelijk een fout in het staatsbestel was om de president deze ongecontroleerde, eenzijdige macht te geven. „De Founding Fathers stelden dat elke macht die zonder institutionele controles werd verleend, zou worden misbruikt. De recente uitoefening van de gratiebevoegdheid door twee presidenten bewijst dat zij gelijk hadden. Het blijft een raadsel dat ze die bijzondere bevoegdheid zomaar aan de president hebben gegeven.”

„De recente precedenten zijn verontrustend”, zegt Rozell. „Ze zullen door sommige toekomstige presidenten worden gezien als een vrijbrief om vrienden, familie en trawanten gratie te verlenen zonder enig ander gevolg dan het oordeel van de geschiedenis.”

Rozell denkt dat het misbruik van de gratie zal leiden tot publiek cynisme over het oorspronkelijk beoogde gebruik van de macht als een instrument van barmhartigheid.