Nog slechts vijftien gevangenen zitten vast in Guantanamo Bay. Vorige week meldde het Pentagon dat elf gevangenen, allen uit Jemen afkomstig, worden overgedragen aan Oman. Nooit eerder had de beruchte militaire gevangenis zo weinig gedetineerden.

De afgelopen twintig jaar hebben er bij elkaar bijna 800 van terrorisme verdachte buitenlandse gevangenen vastgezeten. Daarmee lijkt de sluiting van Gitmo dichterbij dan ooit. Toch is het onwaarschijnlijk dat dit zal lukken in de laatste week die nog resteert van het presidentschap van Joe Biden.

Slechte omstandigheden

De Democraten willen eigenlijk al sinds Barack Obama af van het detentiekamp op de Amerikaanse marinebasis op Cuba, waar verdachten onder slechte omstandigheden voor onbepaalde tijd werden vastgehouden. Obama slaagde hier echter niet in en zijn opvolger, Donald Trump, draaide vervolgens beslissingen in die richting terug. De VS zouden volgens hem anders zwak overkomen in de strijd tegen terrorisme.

Het detentiecentrum werd in januari 2002 geopend door president George W. Bush, om terrorismeverdachten en „vijandelijke strijders” te kunnen vasthouden tijdens de Amerikaanse ”war on terror” na de aanslagen van 11 september 2001.

Biden zou van de gevangenis af willen, maar hij is hier nooit zo expliciet over geweest als Obama. Mogelijk vanwege de vele barrières die Republikeinen in het Congres hebben opgeworpen, verkiest hij een stillere route om Guantanamo geleidelijk leeg te krijgen. Maar veel tijd heeft hij niet meer. Toen Biden aantrad, zaten er nog veertig mensen vast in het kamp. Met nog een week te gaan zijn dat er dus nog vijftien.

Veiligheidsgaranties

Drie van hen komen in aanmerking voor overplaatsing, maar dat zegt weinig. Eén gevangene kreeg al in 2010 groen licht voor overplaatsing naar een land buiten de VS, „wanneer is voldaan aan veiligheidsgaranties”. Ook van de twee anderen oordeelde een commissie al jaren geleden dat het onnodig was hen nog langer vast te houden. Toch zitten deze drie nog altijd in de cel, zonder ooit officieel aangeklaagd te zijn geweest.

Dat geldt voor het overgrote deel van de mensen die in Guantanamo Bay zitten of hebben gezeten. Velen liepen vast in een stroperig moeras van juridische en bureaucratische procedures. Het is in al die jaren maar tot een handvol rechtszaken gekomen en tot slechts twee veroordelingen.

Want in de afgelopen twintig jaar is Gitmo verworden tot een gordiaanse knoop. Illustratief hiervoor zijn de ontwikkelingen rond de hoofdverdachte van 11 september, Khalid Sheikh Mohammed. In 2003 werd hij in Pakistan opgepakt. Na jaren vast te hebben gezeten in overzeese CIA-gevangenissen werd hij in 2006 overgebracht naar Cuba om zijn proces af te wachten. Dat proces is nog altijd niet begonnen, maar groot was het nieuws deze zomer dat er met ”KSM” een schikking zou zijn getroffen. Die is later weer ingetrokken.