„Elke dag trekken er mensen weg uit onze dorpen. Ik ken persoonlijk tien families die Beit Sahour of Bethlehem hebben verlaten en naar het buitenland zijn gegaan”, vertelde de Palestijnse Shahinda tegen de Belgische zender VRT Canvas, die vorig jaar juni een uitzending maakte over christenen in de Palestijnse gebieden.

Shahinda werkt aan de christelijke universiteit in Bethlehem, een stad op de Westelijke Jordaanoever, zo’n tien kilometer ten zuiden van Jeruzalem. Ze ziet steeds vaker hoe jonge christenen kiezen voor een leven in het buitenland.

Met name in Bethlehem, de op twee na grootste stad voor Palestijnse christenen, neemt de christelijke aanwezigheid sterk af. Het aantal christenen daalde er van 85 procent in 1947 tot 10 procent in 2017, toen de laatste volkstelling werd gehouden. Ook in Gaza liep hun aantal hard terug: van 5000 in 2007, toen Hamas aan de macht kwam, tot 1000 in oktober 2023.

In totaal woonden er volgens een rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in 2022 zo’n 50.000 Palestijnse christenen op de Westelijke Jordaanoever en in Jeruzalem. Een eeuw geleden waren dit er nog ruim 70.000.

Emigratie, met name uit belangrijke historische steden als Bethlehem en Ramallah, vormt de belangrijkste oorzaak van de afname, bleek vorige maand uit een onderzoek van de Israëlische denktank Jerusalem Center for Security and Foreign Affairs (Jeruzalem Centrum voor Veiligheid en Buitenlandse Zaken). Het onderzoeksinstituut wordt geleid door luitenant-kolonel Maurice Hirsch en advocaat Tirza Shorr. Ook dat christenen minder kinderen krijgen dan moslims verklaart de procentuele daling.

Arrestaties

De Palestijnse christelijke gemeenschap lijdt net als de rest van de bevolking onder de bombardementen van het Israëlische leger. Zo werd de Grieks-orthodoxe Sint-Porphyriuskerk, de oudste kerk in Gaza, in oktober 2023 geraakt tijdens een aanval. Zeker zeventien christenen kwamen daarbij om het leven. Het wrange is dat ze juist naar de kerk waren gegaan omdat hun eigen baptistengemeente dicht bij een politiebureau ligt – en dus mogelijk onder vuur zou komen te liggen.

De oorlog zorgt voor een gebrek aan vrijheid, zei de christelijke Hannah, die in Bethlehem werkt als docent fysica, tegen de VRT. „We kunnen niet naar andere steden sinds het begin van de oorlog, omdat het niet veilig is en omdat er checkpoints zijn. Die gaan soms gewoon dicht en dan kun je niet meer terug.”

De vrees voor arrestatie door het Israëlische leger is groot. „Het leger valt de stad bijna elke nacht binnen. Ze kunnen mensen arresteren vanwege een post op sociale media. Telkens als ze in de ochtend de lijst met arrestaties bekendmaken, vrees ik dat ik de naam van een van mijn vrienden lees. Ik ben bang dat ze ’s nachts worden opgepakt, gewoon omdat ze zich online uitspreken over de oorlog in Gaza.”

Daarnaast spelen sociaaleconomische problemen een rol in de keuze om te emigreren. Veel inwoners in Bethlehem leven van het toerisme, maar sinds de aanval van Hamas, op 7 oktober 2023, en de daaropvolgende oorlog mijden vakantiegangers de stad. Ook kunnen Palestijnen niet meer in Israël werken en geld verdienen.

Onbeschermd

De oorlog is niet de enige reden voor Palestijnse christenen om te vertrekken. Ze kregen de afgelopen jaren regelmatig te maken met discriminatie en intimidatie door moslims, stelt het rapport van het Jerusalem Center for Security and Foreign Affairs (JCFA). Als voorbeeld noemen de onderzoekers de arrestatie van de Palestijnse christen Johnny Shahwan in maart 2022. Deze directeur van het christelijke ontmoetings- en activiteitencentrum Beit Al Liqa in Beit Jala werd opgepakt nadat zijn organisatie bezoek had gekregen van een omstreden Israëlische gast.

Ook verwijzen ze naar een schietpartij in oktober van dat jaar door Palestijnse schutters op het christelijke Bethlehem Hotel, waar op dat moment een groep toeristen uit de Filipijnen verbleef. De reden voor de schietpartij was dat de toeristen Joodse symbolen hadden gebruikt tijdens een viering in het hotel.

Moslimextremisten zouden christelijke religieuze vieringen verstoren en bedreigingen uiten tijdens openbare festiviteiten. In 2019 braken vandalen in bij een maronitische kerk in Bethlehem, ontheiligden deze en stalen waardevolle apparatuur. Soortgelijke incidenten waren er ook in andere kerken, waaronder een anglicaanse kerk in Aboud.

„Christenen voelen zich vaak onbeschermd, omdat de politie niet tussenbeide komt bij confrontaties met moslims” - Onderzoekers Jerusalem Center for Security and Foreign Affairs

Christenen voelen zich vaak „onbeschermd”, stelt het rapport, „omdat de politie, die onder gezag staat van de Palestijnse Autoriteit of Hamas, niet tussenbeide komt bij confrontaties met moslims”. Uit angst voor vergelding en omdat er zelden juridisch wordt opgetreden, kiezen ze er doorgaans voor om incidenten niet te melden, stelt de JCFA.

Ze ervaren tweederangsburgers te zijn in de gebieden waar de Palestijnse Autoriteit en Hamas aan de macht zijn, aldus de onderzoekers. „Het was christenen in Jeruzalem in 1839 verboden om in de stad op een rijdier te rijden of om felle kleding te dragen. Honderdvijfenzeventig jaar later bestaat deze islamitische shariawet nog steeds.”

Procentueel vormen christenen de grootste groep vertrekkers in de Palestijnse gebieden. Ze zijn vaak hoogopgeleid, hebben connecties in het buitenland en beschikken over de nodige financiële middelen die vertrek mogelijk maken.

Palestijnen die het land verlaten reizen in veel gevallen via Egypte door naar Turkije om vandaaruit naar Griekenland, Cyprus of Georgië of de Verenigde Staten te gaan en daar een nieuw leven te beginnen.

Uitzichtloos

De emigratie van christelijke Palestijnen is een ontwikkeling die al ingezet is in de jaren negentig toen de Palestijnse Autoriteit aan de macht kwam, zegt Sara van Oordt, hoofd communicatie bij Christenen voor Israël.

Het klimaat voor christenen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza wordt steeds lastiger, merkt Van Oordt. „Christenen zijn een minderheid. Ze krijgen te maken met uitsluiting en pesterijen. Het is voor hen moeilijk om aan een baan te komen. Vaak wordt de voorkeur gegeven aan een islamitische kandidaat.”

De reden om te emigreren is vaak een economische, aldus Van Oordt. „Door de oorlog ligt de economie in de Palestijnse gebieden op haar gat. Een stad als Bethlehem drijft op het toerisme. Dat is er nu niet. De sfeer met Kerst vorige maand was onvergelijkbaar met andere jaren. Het was stil op straat. Angst hield de mensen in de greep.”

Veel christenen hebben moeite om rond te komen. Van de leden van de First Baptist Church in Bethlehem, waar Christenen voor Israël steun aan verleent, is 80 procent werkloos. „De situatie is vrij uitzichtloos. Mensen hopen op vrede, zo snel mogelijk.”

Dat de Palestijnse christen Sahhar discriminatie van zijn geloofsgenoten door moslims ontkent (zie ”Geen sprake van discriminatie van Palestijnse christenen”), verbaast Van Oordt niet. „Een paar jaar geleden gaf een christen-Palestijn in een filmpje aan dat goede banden met Israël noodzakelijk zijn om vrede te bewerkstelligen. Het filmpje ging viraal en de man werd compleet verguisd. Als uitsluiting en hoon hun loon zijn, weerhoudt dat christenen om zich uit te spreken.”

„Het is onze taak als christenen om onze geschiedenis hier te beschermen” - Hannah, christen en docent in Bethlehem

Hannah uit Bethlehem twijfelt over emigratie, zei ze in de reportage van de VRT. „Aan de ene kant wil ik vertrekken omdat ik een betere toekomst wil. Aan de andere kant voel ik me verplicht hier te blijven. Het is onze taak als christenen om onze geschiedenis hier te beschermen. Het christendom is hier tenslotte begonnen.”

Shahinda denkt er niet over om te gaan. „Ik ben een afstammeling van een van de eerste christelijke families in Bethlehem. Mijn huis is gebouwd naast de Geboortekerk, de exacte plek waar Jezus geboren zou zijn. Mijn voorouders leefden hier. Dit is mijn thuisland.”

„Bewustzijn en actie zijn nodig om het Palestijnse christendom te redden” - Onderzoekers Jerusalem Center for Security and Foreign Affairs

De uittocht van christenen ondermijnt het voortbestaan van het christendom in zijn geboortestreek, concluderen de onderzoekers in het rapport. De internationale gemeenschap negeert volgens hen vaak de benarde positie van de Palestijnse christelijke gemeenschap. „Bewustzijn en actie zijn nodig om het Palestijnse christendom te redden. Zwijgen versterkt de daders en laat de slachtoffers achter zonder internationale steun.”