Alle ogen zijn op Israël gericht. Een grootschalige inval in de stad Rafah in Gaza lijkt ophanden. In Nederland en elders komen studenten aan universiteiten in opstand. De christelijke theologen dr. C.P. (Pieter) de Boer en dr. Remco van Mulligen verschillen sterk in hun visie op het beladen conflict. Ze debatteren aan de hand van stellingen.
De recente demonstraties op Nederlandse universiteiten tonen aan dat het antisemitisme welig tiert.
Dr. De Boer, die in zijn woonkamer de discussie aangaat met zijn opponent Van Mulligen: „Ik loop zelf als docent rond op de Vrije Universiteit, de VU. De Universiteit van Amsterdam, de UvA, zit in de buurt. Op beide universiteiten verblijven zo’n 90.000 studenten. Het overgrote deel van hen komt om te studeren. Een klein deel demonstreert tegen Israël. Waarbij het de vraag is of alle relschoppers studenten zijn. Je mag demonstreren. Maar blijf met je handen van personen en spullen van een ander af.
Het beeld dat op de VU het antisemitisme welig tiert, herken ik zeker niet. Pas werd het hele gebouw volgeplakt met posters die oproepen tot een boycot van Israël. Maar tegelijkertijd protesteren velen op de universiteit tegen zo’n actie.
Ik heb de indruk dat veel studenten niet weten hoe complex de situatie in het Midden-Oosten is. Ze roepen wat voor een camera, en als doorgevraagd wordt, staat de wagen vaak snel stil. Dat verbaast me. Van studenten mag je toch verwachten dat ze weloverwogen hun mening geven.
Sinds 7 oktober 2023 nam het antisemitisme ook in Nederland fors toe. Helaas worden Joden lastiggevallen om wat Israël in de Gazastrook doet. Jodenhaat is er al zo lang. Denk aan een Joodse jongen die door een deel van zijn klas wordt toegesist, een verwijzing naar de gaskamers.”
Dr. Van Mulligen, rooms-katholiek theoloog: „Ook ik maak me zorgen over hoe Joden in Nederland worden bejegend. Je mag Joden vanwege hun Jood-zijn niet aanspreken op wat Israël in Gaza doet. Net zo min als je Nederlandse moslims verantwoordelijk mag houden voor wandaden van de terreurorganisatie Islamitische Staat in Syrië en Irak. Het is heel fout om keppeltjes van de hoofden van Joden of hoofddoeken van de hoofden van moslimmeiden te trekken.
Zelf verbleef ik vorige week enkele uren bij de studentenprotesten op de Amsterdamse Roeterseilandcampus van de UvA. Ik was daar namens het Christelijk Collectief, een pro-Palestijnse actiegroep. In Amsterdam wilde ik vreedzaam protest steunen en bevorderen. Als Christelijk Collectief kunnen we een de-escalerende stem laten horen. We zingen vaak christelijke liederen. Zoals ”Als alles duister is” van Taizé, een oecumenische kloostergemeenschap voor jongeren. Je moet als demonstrant absoluut geen vernielingen aanrichten of geweld gebruiken. De beelden van de vernielingen in de UvA vind ik verschrikkelijk.
Ik heb een paar weken gelden met een achttal leden van het Christelijk Collectief actie gevoerd op het partijbureau van de ChristenUnie in Amersfoort. We vinden dat die partij zich veel te eenzijdig achter Israël opstelt. Onze actie kun je scharen onder de term burgerlijke ongehoorzaamheid. Nee, de CU was absoluut niet blij met ons optreden. De actie op het partijbureau was voor mij een hele stap, ik werkte ooit als zzp’er bij de CU. We hebben aangebeld, boden boeken aan van Palestijnse bevrijdingstheologen en hielden een viering. We gingen inderdaad niet weg toen ons dat werd gevraagd.”
De Boer: „Ik zit hier met verbazing naar te luisteren. Ik hoop toch dat de ChristenUnie de politie heeft gebeld?”
Van Mulligen: „Dat hebben ze zeker gedaan.”
De Boer: „Dit soort acties kun je niet tolereren. Juist als christen moeten we de samenleving een voorbeeld geven. Zeker als het gaat om het respecteren van het strafrecht.”
Van Mulligen: „In activistische kringen in de christelijke wereld is er discussie over geoorloofdheid van burgerlijke ongehoorzaamheid. Ik draag een shirt met de beeltenis van de in 1980 overleden Dorothy Day, een bekende rooms-katholieke activist uit de VS. Ik bewonder haar. Ze organiseerde acties waarbij mensen hun oproepkaart voor militaire dienst in Vietnam verbrandden. Voor die acties is ze herhaaldelijk gearresteerd. Wij vinden burgerlijke ongehoorzaamheid geoorloofd omdat we onze gehoorzaamheid aan God hoger aanslaan en Hem meer willen gehoorzamen dan de wet. Omdat Israël de menselijke waardigheid van de Palestijnen zo ernstig aantast. Wij voelden ons gedrongen te demonstreren op de plek waar dat onrecht wordt gesteund.”
De Boer: „Dan zou ik zeggen: Ga demonstreren in de Gazastrook.”
Van Mulligen: „Actievoeren daar is ingewikkeld. Wij zijn natuurlijk actief binnen de Nederlandse context en richten ons op Nederlandse christenen. Daarom kozen we voor het partijkantoor van de CU.”
De Boer: „Ga dan het gesprek met elkaar aan.”
Van Mulligen: „We hebben sinds oktober 2023 vaak contact met de CU gezocht. Daar is vanuit de CU domweg nooit reactie op gekomen.”
De Boer: „Dat waag ik te betwijfelen.”
Van Mulligen: „Bij pro-Palestijnse demonstraties roepen wij, ikzelf ook, geregeld ook de leus ”From the river to the sea, Palestine will be free”. Wij zien die uitroep als een uiting van een diepgevoelde wens van vrijheid voor het Palestijnse volk. Vorig jaar oordeelde de rechter dat die leus op zich niet antisemitisch is. Je ziet wel dat die kreet ook veelvuldig door Hamas en zijn aanhangers wordt gebruikt. Hamas wil zo Israël als Joodse staat zijn bestaansrecht ontzeggen. Zo’n uitleg steunen we niet. Ja, het klopt dat een grote meerderheid in de Tweede Kamer de kreet sterk afwijst en die niet wil horen in het parlement en in de straten.”
De Boer: „Ik vind de kreet antisemitisch en dus verwerpelijk, exact om de reden die Remco aangeeft. Ook buiten kringen van Hamas gebruiken mensen de leus om de Joodse bevolking haar bestaansrecht te ontnemen. Ik hoor in de leus een oproep tot eliminatie van Joden. Je kunt ook op een andere manier aandacht vragen voor het leed van het Palestijnse volk. Kies een leus die niet zo bevuild en beladen is. Blijf daar van weg.”
Van Mulligen: „Ik vind het heel indringend als Joodse mensen de leus bedreigend vinden. Je moet altijd kijken of je protest doeltreffend is. Ik zou tijdens de protesten bij de opening van het Holocaust Museum in Amsterdam de leus niet scanderen, als ik daar zou zijn geweest. Je weet dat nogal wat Joodse mensen op die plek daar moeite mee hebben.”
„Kies een leus die niet zo bevuild en beladen is. Blijf daar van weg” - Dr. C.P. de Boer, theoloog
De Boer, vader van negen kinderen: „Hier in dit huis geldt de lijn: er worden geen grappen gemaakt over Turken, Marokkanen of wie dan ook. Mijn vrouw en ik tolereren dat gewoon niet. We leggen dat uit aan onze kinderen. Ik heb vroeger in de visindustrie in Harderwijk gewerkt met Turkse en Marokkaanse collega’s. Zij maakten onderling grappen over elkaar. Maar dan nog vind ik het niet passen bij je christenzijn en bij goed burgerschap om vervelende grappen over andere bevolkingsgroepen te maken. Remco, je kunt heel genuanceerd zeggen: „Op bepaalde locaties gebruik ik de leus niet.’’ Of: „Ik scandeer de kreet met een bepaalde bedoeling.” Ik neem je intenties aan, maar zeg toch: Je vergeet de kant van de ontvanger. Besef wat voor impact je woorden hebben op de Nederlandse samenleving.”
„De politiek plaatst de leus bij voorbaat in een antisemitische context. Dat vind ik een gevaarlijke tendens” - Dr. Remco van Mulligen, theoloog en activist
Van Mulligen, vader van twee kinderen: „Ik zie het anders. De politiek plaatst de leus bij voorbaat in een antisemitische context. Dat vind ik een gevaarlijke tendens die de vrijheid van meningsuiting aantast. Natuurlijk willen wij met de leus ongemak veroorzaken en mensen prikkelen om na te denken over de onderdrukking door Israël van de Palestijnen. Het Oude en Nieuwe Testament staan vol met uitspraken die ongemakkelijk zijn voor veel mensen. Profeten werden haast omgebracht om hun boodschap.”
De Boer: „Twee zaken verbinden het Oude en Nieuwe Testament met elkaar: God liefhebben boven alles en de naaste als jezelf. Als je weet dat je met een leus de indruk wekt dat je het bestaan van de ander ontkent, bezondig je je aan overtreding van dat gebod.”
Het Israëlische leger moet afzien van een grootschalige inval in de Gazaanse stad Rafah. Die operatie kost veel te veel mensenlevens.
Van Mulligen: „De hele wereld, inclusief de VS, vraagt Israël af te zien van zo’n inval. Demissionair premier Rutte zegt dat Israël met een inval een rode lijn overschrijdt. Hij is daar nu verontrustend stil over en wekt de indruk dat die lijn nooit wordt overschreden als Israël maar langzaam genoeg Rafah aanpakt. Maar op een gegeven moment staan de tanks in Rafah en heeft Israël de boel platgegooid. Dan is het te laat. We moeten niet alleen naar Rafah kijken. In Gaza zitten een paar miljoen mensen opgehoopt. Ze lijden honger, meer dan 50 procent van de gebouwen in Gazastrook is kapotgeschoten. De inval in Rafah zal de climax zijn van een verschrikkelijke oorlog. De Israëlische premier Netanyahu heeft nadrukkelijk gezegd: We moeten Hamas verslaan en Rafah binnenvallen. Zo zwemt Netanyahu een fuik in. Zie nog maar eens een weg terug te vinden.”
De Boer: „Het is echt mijn gebed dat deze oorlog direct stopt. Twee volken lijden intens. De dreiging van een inval in Rafah is er al lang. Israël heeft tijdens onderhandelingen met Hamas een paar harde eisen gesteld: Hamas moet weg, geef de gegijzelden en lichamen van omgekomen Israëliërs terug. Israël is duidelijk: Als Hamas die eisen niet inwilligt, valt het leger Rafah binnen. Uit Israëlische, Arabische en internationale media krijg ik het beeld dat Hamas de onderhandelingen heeft getraineerd. Hamas stelde eisen waarvan de terreurorganisatie wist dat Israël er nooit aan zal willen voldoen.”
Van Mulligen: „Israël traineert de boel net zo goed. Beide partijen hebben zich ingegraven.”
De Boer: „Je uitdrukking dat partijen zich ingraven, doet niet helemaal recht aan wat nu speelt. Ik zie de oorlog van beide kanten als een existentiële strijd. Hamas heeft maar één doel: totale vernietiging van de staat Israël én van het Joodse volk. Israël heeft ook één doel: totale vernietiging van Hamas. Al die sentimenten beangstigen me wel. Dat maakt dit tot een zo uitzichtloze oorlog.”
Van Mulligen: „Ik denk dat er in de Israëlische samenleving inderdaad draagvlak is voor de poging om Hamas te vernietigen. Toch denk ik dat onze wegen uiteengaan. De Israëlische regering is er duidelijk op uit om heel Israël als Joodse staat verder vorm te geven, en die staat uit te breiden naar Gaza en de Westbank (ook Westelijke Jordaanoever of Judea en Samaria genoemd, JV). Dat merk je bijvoorbeeld aan uitspraken van rechtse ministers uit de regering van Netanyahu.
Hamas is een radicale stem binnen de Palestijnse gemeenschap. De christelijke Palestijnen en ook de meeste Palestijnse moslims kunnen zich absoluut niet in die beweging vinden. Iemand als Hamaskenner Joas Wagemakers, islamoloog aan de Universiteit Utrecht, wijst er wel op dat Hamas zeker het laatste decennium een meer diplomatieke koers vaart. In recente onderhandelingen werkte Hamas zelfs voorzichtig toe naar een tweestatenoplossing. Ik zeg dit los van de geweldsorgie van Hamas op 7 oktober 2023.”
De Boer: „Ik zou er voor oppassen Hamas neer te zetten als een beweging die aan het matigen is.”
Van Mulligen: „Het is sinds 7 oktober inderdaad glashelder dat Hamas zich niet matigt.”
De Boer: „Ik heb Hamas zich vóór 7 oktober ook nooit zien matigen. Je kunt het overigens niet hebben over dé Palestijnen of dé Israëlische regering. Het is binnen die groepen geen koekoek eenzang.”
Van Mulligen: „Dat klopt. Echt niet héél Israël steunt Netanyahu. En in de christelijke Palestijnse gemeenschap zie je een grote diversiteit. Wel zijn Palestijnen verenigd in verzet tegen Israël. Tegen de bezetting, genocide en kolonisatie door Israël. Ik hoop en bid dat die mogen eindigen.”
De Boer: „Je typeert het handelen van Israël met het woord genocide. Zeg je hetzelfde ook van Hamas?”
Van Mulligen: „Als ik Hamasexpert Wagemakers moet geloven, wil Hamas niet wereldwijd het Joodse volk vernietigen. De beweging profileert zich vooral als een verzetsbeweging tegen het onderdrukkende Israël. Dat deed Hamas op 7 oktober op een verschrikkelijke, gewelddadige en bloedige manier. Er was sprake van buitensporig veel fysiek en seksueel geweld. Zo’n afschuwelijke aanval is niet de manier waarop je verzet moet voeren, zelfs niet op momenten waarop je zo zwaar wordt onderdrukt als nu. Waarbij ik aanteken dat over 7 oktober verhalen zijn verspreid die niet juist bleken te zijn. Zoals het verhaal dat er massaal Israëlische baby’s zijn onthoofd.”
De Boer: „Breng je dit punt in om 7 oktober te bagatelliseren?”
Van Mulligen: „Zeker niet. Maar we moeten feiten wel scheiden van wilde verhalen. Het gaat jaren kosten om goed vast te stellen wat er precies is gebeurd.”
De Boer: „Dan denk ik aan het verhaal van de raket die insloeg op een ziekenhuis in Gaza. Die bleek niet van Israël afkomstig, maar was een afzwaaier van een van de vijanden van Israël. Nog even to the point: Zeg je nu ja of nee op mijn vraag of Hamas zich schuldig maakt aan genocide?”
Van Mulligen: „Ik vind dat ingewikkeld. Het jongste manifest van Hamas beoogt vooral de strijd tegen de staat Israël en de zionistische ideologie. Je hebt de politieke en de uiterst militante tak van Hamas. Ik wil wegblijven bij die discussie. Wat Hamas betreft gaan alle zionisten het land uit, nou, dan heb je geen Israël meer. Onze boodschap is juist: mensen moeten met elkaar zien te leven.”
De Boer: „Waarom ben je zo aarzelend op dit punt? Hamas is toch duidelijk? Die wil Joden uitroeien dan wel deporteren. Waarom ben je wel zo stellig over Israël, dat volgens jou genocide pleegt?”
Van Mulligen: „Het Internationaal Gerechtshof heeft gesteld dat er sprake kan zijn van genocide door Israël. Israël moet in ieder geval alles doen om te voorkomen dat die zich voltrekt. Wij zien de voortekenen al. Die verontrusten ons zeer. Israël sprak kort na 7 oktober over Palestijnen alsof het beesten zijn. Ik zie parallellen met de genocide in Rwanda in 1994. Het klopt inderdaad dat het Internationaal Gerechtshof genocide niet bewezen acht. Maar als je wacht op bewijs, ben je al te laat. Daarom vind ik het zo dapper van Zuid-Afrika om Israël aan te klagen voor genocide.”
De Boer: „Ik zou het woord genocide voor het handelen van Israël absoluut niet in mijn mond nemen. Als dat zo zou zijn, zou je de tekenen daarvan al veel eerder hebben moeten zien, bijvoorbeeld op de Westelijke Jordaanoever. Genocide is het uitmoorden van een hele bevolkingsgroep. Dan zou bijvoorbeeld in het door veel Palestijnen bewoonde Oost-Jeruzalem een door Israël aangejaagde orgie van geweld moeten losbarsten. Dan zouden Israëlische troepen massaal Palestijnse burgers vermoorden, mishandelen en verkrachten. Dat is allemaal niet het geval. Israël heeft maar één doel: Hamas uitroeien. Je moet wegblijven van grote woorden als kolonialisme, genocide en bezetting. Bij een woord als bezetting denk ik aan de periode 1940-1945.”
Van Mulligen: „Kijk naar wat Israël nu doet. Er wordt willekeurig gebombardeerd op de burgerbevolking. Altijd met het eeuwige excuus: Hamas verschuilt zich in de ziekenhuizen, in de scholen, in de universiteiten.”
De Boer: „Klopt dat niet dan?”
Van Mulligen: „Hamasexpert Wagemakers zegt dat de Gazastrook zo dichtbevolkt is dat Hamas automatisch tussen de burgerbevolking zit. Als het zo zou zijn dat Hamas eigen burgers als menselijk schild gebruikt, dan is het nog niet zomaar geoorloofd om die mensen te bombarderen. Daarnaast: Israël roept Gazanen via flyertjes op te vluchten. Vervolgens bombardeert Israël die vluchtroutes. Israëlische scherpschutters hebben mensen, ook christenen, doodgeschoten die schuilden op een kerkterrein. Dat zijn geen ongelukjes, dit soort zaken gebeurt structureel.”
De Boer: „Op mijn netvlies staan beelden van lange rijen vrachtwagens met voedsel en hulpgoederen aan de grens met Gaza. Die trucks lever je niet als je een bevolkingsgroep wilt uitmoorden of uithongeren. Israël vecht inderdaad. Om het voortbestaan. Tegelijkertijd zie ik dat Israël waar mogelijk hulp biedt aan de Palestijnse bevolking, aan de vrouwen en de kinderen. Er zou honger heersen in Gaza. Ik zie heel andere beelden. Mensen krijgen wel eten en drinken, weliswaar onder verschrikkelijke omstandigheden.
„Israël vecht om het voortbestaan en biedt waar mogelijk hulp aan de Palestijnse bevolking” - Dr. C.P. de Boer, theoloog
Voor Israël is de grootste bedreiging niet Hamas, maar de interne verdeeldheid. Een sterke zionistische beweging in Israël blijft pleiten voor een tweestatenoplossing. Vanouds, al voor de oprichting van de staat Israël in 1948, redeneerde die beweging: We gaan in Israël wonen, sámen met Arabische volkeren die er al zijn. Daarentegen ziet de rechts-religieuze beweging rond Netanyahu die tweestatenoplossing niet zitten. Overigens wees de Arabische gemeenschap, zeker tot 7 oktober 2023, de tweestatenoplossing doorgaans ook af.
Zelf sta ik in de huidige politieke context positief tegenover een tweestatenoplossing. Ik hoop van harte dat die er komt. Maar de ontwikkelingen ontmoedigen me, zeker nu Israëlische politici zich steeds scherper profileren. Ik voel me ook verlegen. Wie ben ik als Nederlandse dorpsdominee om hier wat van te vinden? In het democratische Israël mogen mensen, ook Arabieren, kritiek hebben op hun regering. Ze worden niet opgepakt, gemarteld of vermoord. Omgekeerd: als in Irak of Iran een Jood zijn hand zou opheffen tegen de overheid wordt er korte metten met hem gemaakt.”
„Israël sprak kort na 7 oktober over Palestijnen alsof het beesten zijn. Ik zie parallellen met de genocide in Rwanda” - Dr. Remco van Mulligen, theoloog en activist
Van Mulligen: „Israëls democratie heeft natuurlijk ook sterke schaduwzijden. In het Nederlandse debat gaat het heel vaak over gijzelaars die Hamas heeft meegenomen. Maar ik hoor weinig over de 7000 Palestijnse politieke gevangenen in Israël. Zij krijgen vaak geen eerlijk proces. Er komen steeds meer verhalen naar buiten over Palestijnse gevangenen die zijn gemarteld. Amnesty, Human Right Watch en B’Tselem, een Israëlische mensenrechtenorganisatie, maken daar een punt van.”
Als Hamas de gegijzelden vrijlaat, is de oorlog snel voorbij.
Van Mulligen: „Als Hamas de gijzelaars vrijlaat, zou dat heel mooi zijn. Hun families zitten al maanden in grote angst en onzekerheid. Een flink deel van de gegijzelden is al omgekomen, ook door Israëlische bombardementen. Maar als de gegijzelden binnenkort vrij zouden komen, gaat de oorlog door. Omdat Israël zich heeft vastgelegd op vernietiging van Hamas. De oorlog in Gaza staat natuurlijk wel in een context. De Gazastrook is al meer dan vijftien jaar een openluchtgevangenis. Zo lang Israël Palestijnen blijft onderdrukken, zullen er Hamasachtige organisaties blijven bestaan en ontstaan.”
„Ik vraag me af of er gegijzelden levend boven de grond komen. Ik vrees van niet” - Dr. C.P. de Boer, theoloog
De Boer: „In nogal wat media wordt beweerd dat de Gazastrook een openluchtgevangenis is. Nou, dat beeld is sinds 7 oktober gekanteld. Tot 7 oktober werkten mensen vanuit Gaza in Israël. Vanuit Nederland reisden mensen naar Gaza. Er staan daar prachtige hotels en luxe villa’s. De strijd stopt inderdaad niet na vrijlating van de gegijzelden. Hamas wil immers vernietiging van Israël. Ik vraag me af of er gegijzelden levend boven de grond komen. Ik vrees van niet. Ik koester geen enkele illusie over de vredelievendheid en medemenselijkheid van Hamas.”
Van Mulligen: „Ik maak me ook geen illusies over de vredelievendheid van Hamas, maar evenmin over de vredelievendheid van deze en voorgaande Israëlische regeringen.”
Het volk Israël is Gods oogappel, christenen dienen pal voor het Joodse volk te staan.
De Boer: „Ik deel die stelling. Je leest in het Oude Testament dat Israël Gods uitverkoren volk is, juist ook om een licht voor andere volkeren te zijn. Ik merk wel dat menigeen in reformatorische kring het Joodse volk op één lijn stelt met de staat Israël. Feitelijk klopt dat niet. Meer dan de helft van de Joodse gemeenschappen woont buiten Israël.
Bedenk verder dat de notie van Israël als Gods oogappel samengaat met kritiek op wantoestanden binnen het Joodse volk. God stuurt voortdurend profeten om Israël te vermanen: Heb God lief en heb de naaste lief als jezelf. Nogal wat christenen gebruiken de notie ”Israël is Gods oogappel” om kritiek op Israël bij voorbaat plat te slaan. Zelf heb ik kritiek op de Israëlische regering. Het land is nu geen licht voor de volken. Er is in Israël geen scheiding tussen kerk en staat. Een aantal politieke partijen streeft een soort theocratie na, maar dan wel met uitsluiting van de naasten. Daar mogen we de vinger bij leggen, zij het met voorzichtigheid. Want juist als kerken hebben we een beladen verleden richting het Joodse volk. Denk aan het eeuwenlange antisemitisme.”
Van Mulligen: „Kerken waren inderdaad vaak vijandig richting Joden, uitlopend op de Holocaust. Daarna was logischerwijs de wens dat antisemitisme met wortel en tak moest worden uitgeroeid. Daarom ook werd sindsdien de eeuwenlang uitgedragen vervangingstheologie, die leert dat de kerk in de plek van Israël is gekomen, sterk bekritiseerd. De kritiek op de vervangingstheologie is in mijn ogen ook weer wat eenzijdig. Je hoeft die leer niet volledig af te wijzen. De Katholieke Kerk is het Joodse volk zeer erkentelijk, dat is het volk waar God een speciale weg mee is gegaan. Maar die kerk spreekt ook uit dat in de kruisdood van Christus de heidenen zijn opgenomen in het verbond met Israël. Twee zijn één geworden. Daarmee is sprake van incorporatie of opname in het verbond, niet van vervanging. Kritiek dat de vervangingstheologie antisemitisch is, deel ik niet.”
De Boer: „Ik denk dat de vervangingstheologie veel kwaad heeft gedaan. Die leer ontkent de unieke positie van het Joodse volk. De vervangingsleer was de voedingsbodem voor het wegkijken van het leed dat de Joden voorafgaand en tijdens de Tweede Wereldoorlog is aangedaan. In sommige kerkelijke kringen merk ik nog steeds dat mensen het uniek demonische van de Holocaust, de moord op zes miljoen Joden, niet willen benoemen. Die mensen plaatsen het leed van de Joden op één lijn met het leed dat Sinti en Roma en homoseksuelen is aangedaan. Hoe komt het dat de Arabische wereld vanaf de negentiende eeuw is doordrenkt met antisemitisme? Die Jodenhaat is voor een groot deel geïmporteerd vanuit het christelijke Westen.”
Van Mulligen: „Absoluut. Iemand als de in 2022 overleden dr. Yusuf al-Qaradawi, een van de grootste ideologen van de islamitische wereld, deed zeer antisemitische uitspraken.”
De Boer: „Met recht kan het Joodse volk op grond van de Bijbel de landbelofte claimen. Voor dit moment, ziende op de politieke werkelijkheid, pleit ik dus voor een tweestatenoplossing. Maar mijn theologische ideaalbeeld is één Israëlische staat, inclusief Judea en Samaria, waar Joden én andere volken zich bekeren tot God en in vrede samenleven.”
„De staat Israël ontkent nu eigenlijk het bestaansrecht van het Palestijnse volk” - Dr. Remco van Mulligen, theoloog en activist
Van Mulligen: „Voor sommige christenen is de vriendschap voor Israël zo groot dat je afvraagt of Israël voor hen belangijker is dan Christus.”
De Boer: „Een aantal christenen stelt dat God een dusdanig unieke weg gaat met het Joodse volk, dat Hij hen zalig maakt buiten Christus om. Dan ga je echt een grens over.”
Van Mulligen: „Ik sta achter de lutherse predikant Munther Isaac, wereldwijd een boegbeeld van Palestijnse christenen. Hij roept op tot geweldloos verzet tegen het koloniale Israël. Met hem bepleit ik één staat die tot zegen is voor iedereen die daar woont. Zo’n staat heeft een Bijbels fundament. Daar heerst gerechtigheid en is plek voor Joden én Palestijnen. Dan zou de staat Israël grondig moeten worden herzien. Die staat ontkent nu eigenlijk het bestaansrecht van het Palestijnse volk. Het Heilige Land is het land van God, het is geen bezit van mensen.”
De Boer: „Wil je elkaar echt tot zegen zijn, dan vereist dat bekering tot de God van het Oude en Nieuwe Testament.”
Van Mulligen: „In ieder geval bekering tot de vrede. Dan zullen zowel Joden als moslims hun vijanden lief moeten hebben. Dat is de moeilijkste opdracht die Jezus ons gaf.”
