Zwolsman werkt als leerkracht cluster 3 onderwijs op de Obadjaschool in Zwolle, een reformatorische school voor speciaal onderwijs. In het klasje dat hij met twee assistenten runt, zitten tien leerlingen van 12 tot 17 jaar. Dat klinkt diverser dan het in werkelijkheid is, legt hij uit. De kinderen hebben een verstandelijke beperking en wat emotioneel en cognitief ontwikkelingsniveau betreft liggen ze veel dichter bij elkaar. Al blijft het een klus om, bijvoorbeeld tijdens de rekenles, geschikte groepjes te maken.

De gedreven onderwijsman startte zijn loopbaan als onderwijsassistent in het regulier onderwijs, maar het speciaal onderwijs heeft altijd al aan hem getrokken. Een paar jaar geleden maakte hij de overstap naar het speciaal voortgezet onderwijs. Zijn dagelijkse ervaringen en gedachten over het onderwijs deelt hij frequent op LinkedIn, met een groeiende en betrokken groep volgers.

Ook in de podcast, die sinds begin december online staat, laat Zwolsman zich in het hart kijken. Het is een boodschap die het waard is om te beluisteren, ook, of misschien zelfs juist door mensen die het speciaal onderwijs niet van nabij kennen. In de maatschappij heerst vaak het beeld dat deze jongeren niet zo veel kunnen. Ze kunnen andere dingen en zijn ook nodig in de samenleving, benadrukt Zwolsman.

Als voorbeeld noemt hij een leerling die grote moeite heeft met lezen en rekenen, maar wel verrassend veel technisch inzicht toont. „Doet het koffiezetapparaat het niet goed, dan laat ik hem er even naar kijken. Hij heeft gouden handjes, maar moet wel op een plek komen met goede begeleiding.”

Het gedrag van zijn leerlingen is elke dag weer een grote uitdaging. Het is lastig te doorgronden en daarnaast zijn de kinderen vaak ook moeilijk te verstaan. En als je ze al verstaat, moet je ze ook nog eens begrijpen, voegt de leerkracht eraan toe. Hij illustreert dat met een recent voorval waarbij een jongen aan het begin van de dag met zijn hoofd op tafel lag, met zijn vuisten op tafel sloeg en met zijn voeten op de grond stampte. Het is dan zijn taak om rustig te blijven en een neutrale vraag te stellen. „Ik zie dat je met je hoofd op tafel ligt. Ben je boos? Of verdrietig?”

De jongen reageerde niet op de vraag, maar pakte zijn tas. Het is de kunst om die tas niet als belemmering van het gesprek te zien en aan de kant te schuiven, maar de tijd zijn werk te laten doen, legt Zwolsman uit. Al gauw zag hij dat de tas een beetje kapot was. Met de geruststellende mededeling dat de meester een berichtje gaat sturen naar mama, was de zaak voor de jongen afgehandeld en kon de klas aan het werk.

„In de maatschappij heerst vaak het beeld dat deze jongeren niet zo veel kunnen” - Otto Zwolsman, leerkracht speciaal onderwijs

Werken in het speciaal onderwijs vraagt veel geduld, luisteren, kijken en niet meteen reageren, benadrukt de ervaren leerkracht. Dat is een wijsheid die vanuit de praktijk opkomt, maar ook een les die veel verder reikt dan de omgang met pubers met een beperking. Alle kinderen verdienen zo’n benadering, niet alleen op school maar ook thuis, realiseer ik me als ik de ervaringen van Zwolsman op me in laat werken.

Dat kun je ook betrekken op het gevoel dat het oproept als leerlingen hem de ergste ziektes toewensen. Zwolsman: „Dan zegt mijn verstand: dit gaat niet over mij, deze leerling heeft het nu moeilijk. Het raakt me wel heel erg, daarom moet ik eerst een stap achteruitzetten en niet meteen gaan handelen en dingen doen waar ik later spijt van krijg.”

”Speciaal onderwijs: Wat maakt het zo bijzonder?” is de 144e aflevering in een serie van Timm Consultancy, een opleidingsinstituut voor jeugdprofessionals. Wie regelmatig naar perfect afgelakte podcasts luistert, zal misschien de neiging hebben om af te haken als gevolg van de techniek, die weleens wat steken laat vallen. De boodschap van Zwolsman daarentegen houdt je van begin tot eind vast.

timmconsultancy.nl/podcasts