Monopoliepositie Familystream leidt tot schraler muziekaanbod
In het uitvoerige artikel over Familystream onder de kop ”Worstelen om een stukje van de taart” (RD 4-12) wordt door woordvoerders naar mijn beleving op onderdelen een te eenzijdig beeld geschetst. Ik wil daarom wat nuance aanbrengen.
Dat kerkmuziek in de gereformeerde gezindte altijd gewaardeerd werd en geliefd was, uitte zich onder meer in een veelheid aan geluidsdragers. Vroeger grammofoonplaten en cassettebandjes, later cd’s en dan nu de streamingsdiensten. Veel reformatorische huishoudens hebben met zorg een cd-verzameling samengesteld. Zo’n waardevolle collectie nu maar naar de kringloop brengen, zoals de grote illustratie bij het artikel suggereert, zal velen dan ook te ver gaan en vertekent de werkelijkheid. De verkoop van cd’s is ingestort en winkels proberen hun resterende voorraden tegen dumpprijzen zo snel mogelijk kwijt te raken, volgens Familystream althans. Wacht daar toch nog maar even mee, is mijn advies.
Tussen wal en schip
Nederland telt ongeveer 300.000 reformatorischen. Laten we ervan uitgaan dat het om ongeveer 130.000 huishoudens gaat. Als we aannemen dat de 18.000 abonnees van Familystream evenzoveel huishoudens zijn, is hun aandeel 13 procent. Dat betekent dat veel reformatorischen geen klant zijn van deze organisatie. Dat grote deel valt muzikaal tussen wal en schip door de praktijk van deze streamingsdienst. Dat geldt ook voor de artiesten die geen of te weinig vergoeding krijgen. De deelnemende muziekuitgevers zitten namelijk door de eis van exclusiviteit in de tang van Familystream: ze kunnen hun muziek alleen via Familystream vermarkten. Dat maakt ze uiterst kwetsbaar voor de toekomst. Alleen Martin Mans heeft een betere en mijns inziens reëlere positie bereikt.
Het probleem is dat nieuwe cd’s –daar moeten artiesten, uitgevers en winkels het in een goed verdienmodel nog altijd óók van hebben– door de monopoliepositie van Familystream niet meer uitkomen. De opnames zijn immers exclusief voor Familystream. Velen blijven daarmee in grote mate van nieuwe muziek verstoken, al luisteren veel jongeren, ook in refoland, muziek op het wereldwijde platform Spotify, waar ook muziek uit refokringen is te vinden. Kwalijk vind ik ook dat Familystream zelf bepaalt wat verantwoorde muziek is.
Dit is ook een slechte zaak voor de artiesten, die hierdoor hun muzikale boodschap niet meer breeduit kwijt kunnen. De situatie nodigt niet uit om nieuwe muziek en producties te maken. Een verschraling van het muzikale aanbod is het gevolg.
De situatie bevordert ook niet de komst van nieuwe koor- en orkestleden en artiesten. Bekendheid kreeg men in het verleden vooral ook doordat geluidsdragers als cd’s zich over het land verspreidden, inclusief de Boodschap die daarin meekwam. Ik adviseer musici dan ook bij een muziekuitgever langs te gaan die ook nog cd’s uitbrengt.
Voordelen cd
Behoefte aan kerkmuziek zal altijd blijven bestaan, juist ook in de reformatorische doelgroep. Maar voor heel wat mensen is muziek van een streamingsdienst geen goed alternatief. Een cd is handzamer en verschaft doorgaans veel informatie over de artiest en de uitgevoerde werken. Muziek is een beleving; kijk maar naar de opbloei indertijd van de onpraktische grammofoonplaat. Daarmee is zelfs een heel nieuwe markt ontstaan.
Het is daarom een enorme verarming als gespecialiseerde reformatorische en evangelische boekwinkels hun cd’s de deur uit doen. Bijvoorbeeld in muziekstad Kampen, waar in de hele regio geen christelijke cd meer in de winkel te koop is. Dat wordt mede gevoed door muziekuitgevers die hun nieuwe producten niet meer op cd uitbrengen maar zich overgeleverd hebben aan Familystream. Daarmee verliezen zij en hun artiesten dus een groot deel van de markt.
Omdat de behoefte aan muziek groot blijft, varen winkels en postorderbedrijven met een goed assortiment er wel bij. Streaming zal de cd-verkoop dan ook nooit geheel vervangen, zoals Familystream in het artikel voorspelt.
Ontwrichtend
Maar zijn cd’s dan niet duur? Gemiddeld koopt een huishouden een tot twee cd’s per jaar, met een prijs van rond de 10 euro. Familystream kost jaarlijks 120 tot 204 euro per huishouden. Daar kun je dus heel wat cd’s voor kopen en je moet veelvuldig via deze streamingsdienst luisteren om de kosten eruit te krijgen. Daarnaast ben je dan ook nog beperkt tot de muziekuitgevers en musici die hun opnames bij Familystream hebben ondergebracht. Een reëlere beloning voor de artiesten en meer concurrentie van andere streamingsdiensten, zoals Sevenfy, zal naar ik verwacht prijsverhogend werken.
Al met al heeft de werkwijze van Familystream tot verschraling van het muzikale aanbod geleid en voor de meeste artiesten zeer nadelige gevolgen gehad. Een streamingsdienst zal in deze moderne tijd onmiskenbaar een toegevoegde waarde in de markt hebben, maar een monopoliepositie inclusief een verstikkend marktbeleid werkt ontwrichtend en is onverantwoord. Het is daarbij voor mij zeer de vraag of de Autoriteit Consumenten & Markt (ACM) een dergelijke handelwijze toestaat. Deze rijksoverheidsinstelling valt onder het ministerie van Economische Zaken en houdt onafhankelijk toezicht op de goede werking van markten voor zowel consumenten als bedrijven.
De auteur is bedrijfsleider van Kerkvolk Kerkmuziek Kampen en zeldzamemuziek.nl.
