Omdat Syrië te boek staat als onveilig land, werden in Nederland tot nu toe vrijwel alle asielaanvragen van Syrische vluchtelingen geaccepteerd. Nu het regime van Assad is gevallen, komt daar mogelijk verandering in, zo stelde minister Marjolein Faber (Asiel) eerder deze week in een kamerbrief . Ze besloot tot een besluit- en vertrekmoratorium voor Syriërs voor de duur van zes maanden. Ook Duitsland en Oostenrijk kondigden een stop voor asielbeslissingen aan.

Zo’n besluitmoratorium –ook wel beslisstop genoemd– instellen, is een maatregel die de vreemdelingenwet simpelweg biedt, zegt mr. dr. Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit in Nijmegen. „Het is vaak voor een korte periode. Neem de staatsgreep in Zuid-Korea. Als naar aanleiding daarvan veel asielvragen op gang zouden komen, is dat een geschikt moment voor een moratorium. Je wilt eerst afwachten hoe een en ander uitpakt.”

„Waar de wet ruimte voor geeft, verschilt soms met wat rechtvaardig is” - Mr. dr. Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht

Rechtvaardig

Met de toepassing van de maatregel op Syriërs is Grütters minder gelukkig. „Waar de wet ruimte voor geeft, verschilt soms met wat rechtvaardig is. De beslissing van Faber is zeer overhaast. De Assad-familie heeft 50 jaar lang een gruwelijk bewind gevoerd. Het was er één grote gevangenis en ook een martelkamer. Nu de dictator weg is, lijkt het me sterk dat het er gelijk pais en vree is. Die martelingen komen niet van één man, ze zijn uitgevoerd door een heel netwerk.”

Ook Michael Yap, asieladvocaat bij Ravelijn Advocaten, heeft twijfels bij de motivering van Faber voor het moratorium. „Op zich is het niet nieuw dat asielaanvragen de ijskast ingaan, maar deze keer ontbreekt een deugdelijke verwijzing naar wat er is veranderd in het land van herkomst. Uit niets in de brief van Faber blijkt dat het met de komst van de rebellengroep veilig is voor alle Syriërs.”

Volgens de Nijmeegse onderzoeker Grütters staat het moratorium ook haaks op wat de huidige bewindslieden bij hoog en laag volhielden: dat voor echte vluchtelingen altijd plek zou blijven. „Als er één land is waar het de afgelopen jaren dramatisch was en mensen moesten vrezen voor hun leven, dan was het Syrië. Om dan al gelijk aan de vluchtelingenstatus te gaan twijfelen, vind ik moeilijk te verteren.”

Duizend

Op 1 januari 2024 woonden er 165.557 Syriërs in Nederland, blijkt uit cijfers van het CBS . Begin 2016 waren dat er ongeveer een kwart van dat aantal. Ter vergelijking: de grootste gemeenschap naar herkomstland is de Turkse, die uit 457.100 personen bestaat. De Syriërs vormen qua omvang nu de achtste gemeenschap in Nederland.

Volgens het COA wachten op dit moment ruim 17.000 Syriërs nog in opvanglocaties op een asielbeslissing. Elke maand arriveren ongeveer duizend nieuwe Syrische vluchtelingen in Nederland.

Concreet betekent de beslisstop dat Syriërs in opvanglocaties langer moeten wachten. Al ziet advocaat Yap wel een kans dat het moratorium wordt aangevochten bij de Raad van State. „Dat is vorig jaar ook gebeurd met een beslisstop over Palestijnen. De Raad van State vernietigde het vonnis en het moratorium kwam te vervallen.”

Wachten in opvanglocaties betekent nog langer leven in onzekerheid, zegt jurist Yap, die zeker vijftig Syrische cliënten bijstaat. „Nu is het nog vrij rustig, maar ik verwacht wel dat  mijn cliënten met vragen gaan komen over de gevolgen van de maatregel.”

Medemenselijkheid

Grütters mist wat die onzekerheid betreft het menselijke aspect bij Faber. „In het optreden van deze minister zit geen greintje medemenselijkheid. Terwijl dat juist vereist is op het asieldossier. Want asiel verlenen is geen gunst, maar een recht voor mensen die vluchten. Het gaat hier om mensen die misschien wel gemarteld zijn, mensen die hun geliefden missen, die graag aan het werk willen en een nieuw leven willen opbouwen.”

Overigens betekent de beslisstop niet dat er helemaal geen verblijfsvergunningen meer bijkomen voor Syriërs, legt Yap uit. „Volgens de wet moet er 21 maanden na een asielaanvraag een besluit volgen. Hierover stond nog wel een vreemde passage in de brief van Faber. De minister verwachtte dat die zaken dan niet zouden leiden tot een vergunning. Maar dat is tot op heden juist vaak wel het geval. Zo’n opmerking past bij deze minister die zaken slecht onderbouwt en vooral wat roeptoetert in de media.”

„Deze minister onderbouwt zaken slecht en roeptoetert vooral wat in de media” - Michael Yap, asieladvocaat bij Ravelijn Advocaten

Gezinshereniging

Minister Faber kondigde donderdag naar aanleiding van een motie van de BBB aan te zullen onderzoeken of gezinshereniging uit Syrië kan worden stopgezet. Yap vindt de motie „ronduit” discriminerend. „Op dit moment komen uit alle landen van de wereld vragen voor gezinshereniging. Als je alleen gezinshereniging uit Syrië stopt en van andere nationaliteiten niet, is dat discriminatie.”

De minister kan de komende maanden overigens niet op eigen houtje besluiten dat Syrië veilig genoeg is om terug te keren, zegt Grütters. „Daarover gaat het IND en die heeft daar keurig richtlijnen voor. Ook wordt er altijd informatie ingewonnen bij ngo’s die zelf in het land zijn geweest.”

Mocht het toch veilig worden in Syrië dan zal het terugsturen voorlopig vrijwel onmogelijk zijn, denkt Grütters. „Nederland heeft nog geen diplomatieke vertegenwoordiging in Syrië. Terugsturen gaat dan moeilijk. Daarnaast bezit het overgrote deel van de vluchtelingen geen papieren. Zonder paspoort wordt het ook lastig terug te keren.”