De 73-jarige Barnier raakte in de problemen door de begroting voor sociale zekerheid. Frankrijk heeft een staatsschuld van 3000 miljard euro en het begrotingstekort is gestegen tot 6,1 procent. Om te voorkomen dat de economische situatie verder uit de hand loopt, wilde de premier tientallen miljarden bezuinigen. Maar de linkse en rechts-radicale machtsblokken zijn daar fel op tegen.

Daarom deed de premier een beroep op artikel 49.3 van de grondwet, waarmee het parlement gepasseerd kan worden. Die route betekent wel dat er in de Assemblée nationale –de Franse Tweede Kamer– een vertrouwensstemming gehouden moet worden. En die heeft Barnier nu verloren: 331 van de 574 Kamerleden hebben hun vertrouwen in de premier opgezegd.

Voor Macron betekent het een grote teleurstelling. Het is voor het eerst sinds 1962 dat in Frankrijk een premier op deze manier wordt weggestuurd. Daarnaast is het in de recente geschiedenis niet voorgekomen dat een regering zo kort –minder dan drie maanden– heeft geregeerd.

Technocratische regering

Frankrijk bevindt zich dan ook in een diepe politieke crisis. Omdat de grondwet vereist dat Barnier zijn ontslag indient, zal Macron op zoek moeten naar een nieuwe premier. Er moet bovendien een nieuwe regering gevormd worden.

Dat is een uiterst moeilijke opgave. Bij de vervroegde parlementsverkiezingen in juli ontstonden drie ongeveer even grote politieke kampen: een links blok, een rechts blok en een Macron-gezind blok. Maar omdat geen van de blokken een meerderheid heeft en de verhoudingen verharden, lijkt het haast onmogelijk een nieuw kabinet in het zadel te krijgen.

Een alternatief zou zijn dat er een technocratische regering komt, met ministers zonder partijpolitieke banden. Of dat uitkomst zou bieden, is de vraag. Dit kabinet, evenals de opvolger van Barnier, krijgt immers hetzelfde, verdeelde parlement tegenover zich.

Nieuwe verkiezingen zouden lucht kunnen geven. Probleem is echter dat die niet op korte termijn gehouden kunnen worden. De grondwet stelt namelijk dat een nieuwe stembusgang pas mag plaatsvinden een jaar na de vorige verkiezingen. Dat is dus op zijn vroegst in juli 2025.

Gevangenisstraf

De linkse partijen en het radicaal-rechtse Rassemblement national (RN) lijken te hopen op nieuwe presidentsverkiezingen. Met name RN-leider Marine Le Pen heeft daar vanwege juridische problemen veel baat bij.

Sinds september dit jaar loopt er een proces tegen Le Pen, die ervan wordt verdacht zo’n 7 miljoen euro aan Europees geld verduisterd te hebben. Het Franse openbaar ministerie eist dat de RN-leider –naast een gevangenisstraf– voor vijf jaar wordt uitgesloten van deelname aan presidentsverkiezingen. Dat zou betekenen dat Le Pen een toekomstig presidentschap op haar buik kan schrijven. Met vervroegde verkiezingen, zou ze dat kunnen voorkomen.

Voorlopig lijkt het echter onwaarschijnlijk dat Macron terug zal treden. Dinsdag zei hij: „Ik ben twee keer door het Franse volk gekozen. Ik ben er enorm trots op en zal dit vertrouwen eren met alle energie die ik tot de laatste seconde heb om nuttig te zijn voor het land”.

Of de president een uitweg uit de chaos ziet, is op dit moment niet bekend. Mogelijk komt daar donderdagavond meer duidelijkheid over, als hij vanuit het Élysée een tv-toespraak zal houden. Frankrijk wacht gespannen af.