Vogel (32) verdedigt donderdag in Utrecht zijn onderzoek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). In het dagelijks leven is de inwoner van Amersfoort programmamaker bij het Dominicanenklooster in Zwolle. Daar organiseert hij activiteiten rond geloof en zingeving voor breed publiek. Hij solliciteerde op de promotieplek bij de PThU over de betekenis van de psalmen in de huidige tijd, een „interessant en relevant onderwerp”. Het leverde het proefschrift ”Sing after God a new song” (Zing een nieuw gezang voor de Heere) op.

Voor uw onderzoek bezocht u onder andere een festival over de 150 psalmen. Wat viel u daar op?

„Ik had verwacht dat het niet zo veel over God zou gaan. Maar ik merkte dat er wel degelijk geprobeerd werd om in de huidige tijd op een nieuwe manier te kunnen spreken over God. Bij een andere gelegenheid die ik bestudeerde was er met nieuwe teksten en nieuwe muziek een „nieuwe psalm” gemaakt, onder de titel ”Psalm 151”. Dichters met allerlei achtergronden, ook atheïstische, zochten manieren om zich tot God te richten. Velen zagen hoe actueel en herkenbaar de psalmen zijn. Het zijn oprechte zoektochten naar rechtvaardigheid, vrede en ook naar God.”

Kunt u zich voorstellen dat het voor gereformeerde christenen als aantasting van de psalmen voelt als atheïstische dichters er hun eigen versie van maken?

„Ja, zeker als je de psalmen zelf iedere week zingt, kan het bevreemdend zijn als er experimenten mee gedaan worden. Maar ik denk dat het ook je ogen kan openen voor de rijkdom van de psalmen. Soms hielpen de kunstenaars om sommige facetten uit de psalmen te herontdekken, zoals de boosheid richting God die ook in de psalmen te vinden is. Ik beschouw het als uitnodigingen om de eigen omgang met psalmen eens onder de loep te nemen: is er genoeg plaats voor de twijfel en de Godverlatenheid, of zing je toch maar snel door naar een vreugdevol slot?”

„Is er genoeg plaats voor de twijfel en de Godverlatenheid, of zing je toch maar snel door naar een vreugdevol slot?” - Henk Vogel, promovendus

Een andere casus in uw onderzoek is de Genemuider bovenstem. Zag u overeenkomsten met het festival?

„Ja, in de verbindende functie die de psalmen hebben. Bij het festival verenigen de psalmen mensen die nog steeds kerkelijk zijn met mensen die dat niet meer zijn, maar die nog wel de herinnering aan de liederen uit hun jeugd koesteren.

Ook de bezoekers van de zangavonden van Bovenstem Genemuiden zijn relatief divers. Daar komen mensen uit verschillende kerken samen met mensen die niet meer zo kerkelijk betrokken zijn.

In beide evenementen wordt gezocht naar een collectieve beleving.”

Hoe ziet u de toekomst van de psalmen?

„In alle voorbeelden die ik onderzocht heb, wordt geput uit de herinneringen die veel mensen nog hebben aan kerkelijke psalmzang. Bezoekers aan de evenementen verhouden zich opnieuw tot die herinneringen: ze willen die koesteren, en vaak ook in een ander licht beschouwen dan ze vroeger deden.

Ergens is dit ook een momentopname. Veel van de bezoekers van de evenementen zijn nog wel opgevoed in een religieuze context, waardoor ze de psalmen vanuit hun jeugd kennen. Dat zal over dertig jaar toch anders zijn.

Het kerkelijk gebruik van de psalmen vormt de voedingsbodem voor de onderzochte initiatieven. Als dat afneemt, zal bijvoorbeeld zo’n festival er ook anders uitzien. En misschien is het zonder de herinneringen niet eens meer mogelijk.”

Wat maakt de psalmen relevant in een geseculariseerde tijd?

„Uit mijn onderzoek blijkt hoezeer de psalmen passen bij vandaag. Het zingen ervan biedt vervoering en verstilling in een jachtige tijd. Daarnaast sluiten psalmen aan bij de huidige diverse samenleving, ze hebben een plek in Joodse en christelijke tradities. Verder herkennen veel mensen de roep om recht en waarheid die in de psalmen klinkt. Aan dat alles is vandaag zeker behoefte.”