De grote Nederlandse supermarkten maken hun belofte om meer gezond eten te verkopen niet of nauwelijks waar. Het aanbod is nog steeds te zoet, te zout en te vet, terwijl een gezondere variant ook mogelijk is, constateert onderzoeksbureau Questionmark. Het is mooi dat de supermarkten goede voornemens hebben, maar jammer dat zij die nog niet uitvoeren, meent Charlotte Linnebank, directeur van het onderzoeksbureau.

Zo is 83 procent van de producten die in de aanbieding gaat, ongezond. Frisdranken die veel suiker bevatten, worden nog steeds verkocht met kwantumkorting: een klant die meerdere flessen koopt, betaalt minder. En het aanbod van producten die in de zogeheten schijf van vijf staan, steeg in twee jaar slechts van 40 naar 43 procent.

Het onderzoek van Questionmark wordt om de twee jaar uitgevoerd en is gecontroleerd door een commissie van drie wetenschappers.

Schijf van vijf

In de schijf van vijf staan producten die volgens kennisinstituut Voedingscentrum gezond zijn. Wat wel en niet in de schijf van vijf thuishoort, steekt heel nauw. Noten staan erin, maar zoute noten niet. Muesli bevat veel vezels en hoort op de gezonde lijst, maar krokante muesli met chocolade is te zoet en valt af.

„Het is opvallend dat supermarkten nog zoveel ongezonde ontbijtgranen aanbieden, terwijl deze producten bij heel veel Nederlanders op tafel staan. Neem de zoete cornflakes die veel kinderen eten; het is gewoon snoep”, zegt Linnebank. Bijna alle supermarkten doen wekelijks bier en wijn in de aanbieding.

Er zijn verschillen tussen de supermarkten. Bij Ekoplaza is 76 procent van de producten in de winkel aan te merken als gezond en bij Lidl is dat 48 procent. Dat zijn de koplopers. Onderaan staan Dirk met 33,5 procent en Aldi met 20 procent.

Een lichtpuntje is, zegt Linnebank, dat supermarkten veelal voor het eerst doelen stellen voor de verkoop van meer gezonde producten en daarover rapporteren. Lidl was in 2022 de eerste. Lidl, Aldi en Dirk rapporteren nu over de hele verkoop. Ekoplaza, Albert Heijn en Jumbo beperken zich tot de huismerken. Uit de cijfers blijkt dat ongezonde producten nog de overhand hebben.

Inconsequent

In het Nationaal Preventieakkoord, dat de supermarkten in 2018 sloten met de overheid, beloofden ze om klanten te stimuleren voor gezonde voeding te kiezen. Maar ze zijn geregeld inconsequent, zegt Linnebank. Ze zeggen dat ze gezonde voeding een prominente plek geven in de winkel, maar doen het slechts zo nu en dan. Of ze zeggen dat zij een caloriemeter introduceren voor frisdrank, maar doen dat in een klein deel van de winkels.

„Er is geen vooruitgang geboekt. In de Nationale Aanpak Productverbetering, onderdeel van het Preventieakkoord staan concrete doelen, zoals voor het beperken van suiker in frisdranken. Zo moet minimaal 50 procent van het assortiment frisdrank in 2030 weinig suiker bevatten. Ik vraag mij af hoe supermarkten dat gaan halen.”

„De trend is ongezond eten. Dit moet veranderen om overgewicht tegen te gaan” - Charlotte Linnebank, directeur Questionmark

Zij vindt dat het kabinet wettelijke richtlijnen moet opstellen voor het aanbod van gezonde voeding. Dan gelden voor iedereen dezelfde regels. Ambitieuze doelen stellen is lastig als een supermarktketen weet dat de concurrent vrij is om niet mee te doen, zegt Linnebank. „De trend is ongezond eten. Dat dit verandert, is belangrijk om overgewicht tegen te gaan. De supermarkten hebben een belangrijke rol; 70 procent van wat mensen eten, halen zij daar.”

Het onderzoek is ten dele betaald door ”de Gezonde Generatie”, een samenwerkingsverband van het Diabetes Fonds, de Hartstichting, de Maag Lever Darm Stichting en de Nierstichting. Die schrijven in een voorwoord: „Als we willen dat de volgende generatie gezonder wordt dan de onze, is meer ambitie nodig”.