Sinds de bloedige aanvallen door de Palestijnse terreurbeweging Hamas op 7 oktober 2023 klinkt in Israël de roep om een diepgravend onderzoek. Niet alleen naar de gebeurtenissen op die zwarte zaterdag, maar ook naar de aanloop ernaartoe. De vraag die veel Israëliërs tot op de dag van vandaag bezighoudt, is: Hoe kon dit gebeuren en waarom is er zo laat gereageerd?

Een dergelijk onderzoek is nog altijd niet van de grond gekomen. Officieel omdat het niet verstandig zou zijn dat in oorlogstijd te doen. Dat is op zichzelf een valide argument. Maar zeker speelt ook de vrees mee dat de uitkomsten tot een grondige ‘schoonmaak’ in de politieke en militaire top zullen leiden, inclusief premier Netanyahu en leden van zijn kabinet.

Het voortdurend uitstellen van een officieel onderzoek heeft ertoe geleid dat familieleden van slachtoffers van 7 oktober een eigen commissie hebben gevormd die de gebeurtenissen rond de aanslagen onder de loep neemt. Onder voorzitterschap van Ofer Rosenbaum heeft het Civil Inquiry Committee meer dan 120 politieke en militaire kopstukken, onder wie Netanyahu en stafchef Herzi Halevy, gevraagd om vragen te beantwoorden. Slechts een klein deel van hen heeft gehoor gegeven aan de oproep.

Toch is dit burgercomité van plan om al aanstaande dinsdag met zijn eerste bevindingen te komen. Die moeten leiden tot een „allesomvattend en zeer kritisch rapport”, aldus Rosenbaum.

De Likudpartij van Netanyahu heeft volgens nieuwssite Ynet echter een wetsvoorstel in de maak dat voorziet in de vorming van een politieke commissie die onderzoek gaat doen naar 7 oktober. Die moet bestaan uit zes burgers die door het parlement worden gekozen. Als de Knesset er niet in slaagt overeenstemming over deze kandidaten te bereiken, mogen coalitie en oppositie zelf elk drie leden aanwijzen.

Het wetsvoorstel stelt expliciet dat alle andere initiatieven voor een onderzoek naar de aanslagen daarmee buiten de wet worden geplaatst. Dat betekent dat de wens van de oppositie om een staatscommissie te vormen, die niet politiek van aard is en meer bevoegdheden heeft, niet wordt gehonoreerd. Oppositieleider Yair Lapid heeft al gezegd dat hij alleen de vorming van een staatscommissie zal steunen.

Bovendien bepaalt het voorstel van Likud dat de politieke commissie haar werk pas kan beginnen dertig dagen nadat de regering heeft bepaald dat de oorlog tegen Hamas voorbij is, of uiterlijk een jaar nadat de wet is aangenomen. Tegen die tijd dienen zich vermoedelijk de volgende verkiezingen in Israël alweer aan.

Daarmee lijken alle ingrediënten voor uitstel van een officieel onderzoek aanwezig. Dat is kwalijk – niet in de laatste plaats voor de nabestaanden en families van gijzelaars.