Sinds de Russische president Vladimir Poetin in februari 2022 zijn oorlog in Oekraïne begon, voelt Stockholm de hete adem van Moskou in de nek en neemt de angst voor escalatie toe. Dat leidde ertoe dat Zweden –na jarenlang militaire neutraliteit gekoesterd te hebben– in maart van dit jaar toetrad tot de NAVO. Dat brengt voordelen met zich mee, maar maakt het land ook kwetsbaar voor een aanval vanuit Rusland.

Het is goed om voorbereid te zijn; dat is geen angst zaaien, maar verantwoordelijkheid nemen  - Svante Werger, adviseur MSB

Staat een Russische invasie in Noord-Europa voor de deur? „Dat lijkt niet direct voor de hand liggend”, zegt Svante Werger, adviseur bij het Zweedse agentschap voor rampenbestrijding MSB. „Tegelijkertijd is de veiligheidssituatie ernstig verslechterd. We kunnen onze ogen daar niet langer voor sluiten. Het is goed om voorbereid te zijn op het slechtste scenario. Dat is geen angst zaaien, maar verantwoordelijkheid nemen. Ook voor je onderdanen.”

Luchtaanval

Om daar handen en voeten aan te geven, startte Zweden maandag met het verspreiden van brochures met de titel ”Om krisen eller kriget kommer” – in het Nederlands ”Wanneer de crisis of oorlog komt”. De 32 pagina’s tellende gids bevat praktische adviezen over wat te doen bij natuurrampen, cyberaanvallen en oorlogen.

De tips zijn bedoeld om de chaos ten tijde van een crisis te minimaliseren en de kans op overleven te vergroten, zegt Werger. „Denk aan het inslaan van voldoende water, voedsel en medicijnen en het aanschaffen van een radio op batterijen. Maar de gids geeft ook antwoorden op vragen als: wat doe je bij een luchtaanval, hoe evacueer je en waar vind je een schuilplaats?”

Dat de situatie urgent is, wordt volgens de adviseur bewezen door het feit dat het pas de vijfde keer sinds de Tweede Wereldoorlog is dat de Zweedse regering een dergelijk document naar de bevolking stuurt. „Aan het einde van de Koude Oorlog –rond 1990– besloot de overheid dat de verspreiding niet langer nodig was. Daar kwam in 2018 verandering in, mede naar aanleiding van de Russische inname van het schiereiland de Krim. De huidige versie borduurt voort op de gids van zes jaar geleden, maar is enorm uitgebreid –bijna twee keer zo dik– en legt nog meer dan eerst de nadruk op oorlogssituaties.”

Finland

Overigens is het document niet alleen bedoeld om de bevolking weerbaar te maken, stelt Werger. „Het kan ook afschrikkend werken. Als een agressor ziet dat er onder een volk een hoge bereidheid is om bij te dragen aan de veiligheid, zal hij wel twee keer nadenken voordat hij aanvalt.”

Ook Finland lijkt zich bewust van de noodzaak van weerbaarheid. Het land, dat een lange grens met Rusland deelt, lanceerde namelijk gelijktijdig met het Zweedse initiatief een uitgebreide website die burgers voorbereidt op extreme situaties. Met tips variërend van voedselvoorraden aanleggen tot communicatie in een noodgeval, roept Helsinki zijn inwoners op „mentaal en praktisch” klaar te zijn voor het onverwachte.

Werger hoopt dat andere landen het Zweedse en Finse voorbeeld ter harte nemen. „Elke natie moet uiteraard haar eigen context beoordelen. Maar de toekomst ziet er niet rooskleurig uit. Daarom is het –voor welk land dan ook– goed om te plannen en voorbereid te zijn. Dit document laat zien dat dat mogelijk is.”