De Floriade in 2022 kostte de gemeente Almere ruim 100 miljoen euro, omgerekend zo’n 450 euro per bewoner. Hoe kon het zo vreselijk misgaan? Oud-bestuurders worden vanaf maandag daarover aan de tand gevoeld.
Hoe groot is de financiële strop precies?
De gemeente Almere verwachtte in 2012 dat er een prijskaartje van hooguit 10 miljoen euro aan de wereldtuinbouwtentoonstelling zou hangen. Dat bleek een flinke onderschatting: de schade loopt inmiddels op tot 103 miljoen euro. Sommige betrokkenen denken dat de kosten nog aanzienlijk hoger zullen uitvallen. Oud-wethouder Tjeerd Herrema vermoedt dat het in totaal om 150 miljoen gaat, oud-Floriadedirecteur Hans van Driem komt na berekeningen zelfs uit op 200 miljoen. Daartegenover staat een bedrag van 36 miljoen aan inkomsten door overheidssubsidies en kaartverkoop.
Een van de redenen voor de tegenvallende resultaten is dat het onvoldoende lukte om andere partijen te laten investeren in de tentoonstelling, stelt Herrema in de Volkskrant. Zo droeg de tuinbouwsector zelf niet bij aan de financiering.
Hans van Driem, die de Floriade in 1992 organiseerde en oud-directeur van pretparken is, wijst erop dat de wereldtuinbouwtentoonstelling in Dubai 4 miljard heeft gekost. „Als je dat leest, weet je dat een kleine gemeente nooit aan een wereldtentoonstelling moet beginnen. Het zou verboden moeten worden.”
„Een gemeente moet nooit aan een wereldtentoonstelling beginnen” - Hans van Driem, oud-organisator Floriade
Hoe was de opkomst?
Die viel vies tegen. Er werd gerekend op 2,3 miljoen bezoekers. In plaats daarvan bezochten ruim 685.000 mensen de Floriade. Vanwege de lage opkomst besloot de Nederlandse Tuinbouwraad (NTR), die de bloemententoonstelling sinds 1960 organiseert, in april 2023 dat er geen nieuwe meer komt.
Volgens de NTR hangt de lage opkomst samen met een maatschappelijke trend. „De consument kreeg de afgelopen decennia een enorme keuze aan vrijetijdsbestedingen, waardoor een bezoek aan de Floriade niet meer vanzelfsprekend is.”
Maar dat is niet het hele verhaal. Bezoekers bleven weg door slechte reviews over paviljoens die nog in aanbouw waren, bruine grasvlaktes en perken vol uitgebloeide tulpen. Ook vonden veel mensen de toegangsprijs te hoog: een vooraf besteld kaartje kostte 29 euro, een kaartje aan de poort 35 euro. Daarbovenop kwamen de parkeerkosten van 14,50 tot 19,50 euro.
Wie is verantwoordelijk voor de mislukking?
Op die vraag hoopt de gemeente Almere de komende drie weken een antwoord te krijgen. Tijdens een zogeheten raadsenquête zullen vijftien getuigen aan de tand worden gevoeld in de raadzaal van Almere. Onder wie oud-burgemeester Franc Weerwind en de laatste directeur van de Floriade, Hans Bakker. Maandag waren Annemarie Jorritsma, oud-burgemeester van Almere, en Henk Meijer, oud-programmadirecteur van de Floriade, als eersten aan de beurt.
Opvallende afwezige is projectontwikkelaar Weerwater CV, die na afloop van het evenement een woonwijk zou bouwen op het Floriadeterrein. Het bedrijf ging niet in op de uitnodiging van de enquêtecommissie om zich op het stadhuis te verantwoorden. Tot frustratie van onder anderen Henk Bouwmans van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. „Een belediging van de lokale democratie”, noemt hij de afzegging in de Volkskrant.
Wat houdt een raadsenquête in?
Een raadsenquête is het zwaarste instrument dat een gemeente kan inzetten bij het uitoefenen van haar controlerende taak. Het is vergelijkbaar met de parlementaire enquête in de Tweede Kamer. Bestuurders zijn verplicht te verschijnen als ze een oproep voor een raadsenquête krijgen. Dat geldt echter niet voor externe partijen, zoals Weerwater CV.
Het middel legt bloot hoe processen zijn verlopen, verklaart John Bijl van het Periklesinstituut, dat gemeenteraden adviseert, bij Omroep Flevoland. Het instrument is volgens hem „geen afrekeninstrument, maar een leerinstrument. Wat kunnen we leren van processen voor de toekomst?”
De kosten van de raadsenquête in Almere zijn begroot op 460.000 euro. Naar verwachting komt de commissie begin volgend jaar met een eindrapport.
