Giorgia Meloni tekende in februari een akkoord met haar Albanese ambtgenoot Edi Rama. Op grond daarvan zou een deel van de immigranten worden ondergebracht in Albanië. Het zou daarbij gaan om mensen uit veilig geachte landen, die per ommegaande teruggestuurd konden worden, omdat zij toch geen kans op asiel hadden. Minderjarigen, vrouwen en zieken zouden wel gewoon in Italië worden ontscheept. Volgens plan zouden zo jaarlijks maximaal 36.000 illegale migranten niet in Italië terechtkomen.

Met deze concrete maatregelen kon Meloni haar verkiezingsbelofte om een einde te maken aan de immigrantenstroom, eindelijk gestand doen. Tot nu toe leverden verzoeken aan Europese partners om een deel van de migranten over te nemen, bitter weinig op, net zomin als een onderhoud met de Tunesische president Kaïs Saïed waaraan ook oud-premier Mark Rutte deelnam. En van een met veel bombarie gelanceerd Italiaans plan om door investeringen in Afrika emigratie overbodig te maken, is allang niets meer gehoord.

Terwijl in hoog tempo twee opvangcentra uit de Albanese grond werden gestampt, werd de Albaniëdeal, als mogelijk voorbeeld voor andere Europese landen, vanuit het buitenland met belangstelling gevolgd. Maar er was ook protest tegen de hoge kosten: naar schatting 670 miljoen euro in de komende vijf jaar.

Kwetsbaar

Voorstanders wijzen er daarom op dat de operatie ook bedoeld is om potentiële migranten af te schrikken. Als die weten dat ze grote kans lopen om niet in Italië, maar in Albanië terecht te komen en daarna rechtsomkeert moeten maken, dan bedenken ze zich wel, zo valt er te horen in de vele talkshows die momenteel aan het Albanese akkoord worden gewijd.

In de ochtend van 16 oktober meerde een Italiaans marinevaartuig met zestien migranten in de Albanese haven van Shëngjin aan. Grotere groepen hadden moeten volgen, maar daar kwam niets van terecht door toedoen van de Italiaanse justitie. Direct na aankomst werden vier mannen teruggehaald naar Italië, omdat twee van hen minderjarig waren en de andere twee kwetsbaar werden geacht. Afgelopen maandag volgden de overige veertien, nadat de rechtbank van Rome had geweigerd toestemming te geven voor hun overplaatsing, omdat zij niet afkomstig zouden zijn uit veilig geachte landen.

De migranten kwamen uit Bangladesh en Egypte, landen die het Italiaanse ministerie van Buitenlandse Zaken op basis van een interne lijst met 22 veilige staten als veilig definieert. Het Europese Hof van Justitie heeft daarentegen op 4 oktober een lijst opgesteld met slechts zeven veilige landen en op die wettelijke Europese richtlijn baseerde de Romeinse rechter zich.

Verkrachting

Dat leidde tot furieuze reacties uit de hoek van de regeringspartijen. Premier Meloni sprak van „gepolitiseerde rechters”. Minister van Justitie Carlo Nordio betoogde dat „rechters die hun bevoegdheden te buiten gaan”, onder curatele moeten worden gesteld. Vicepremier Matteo Salvini beschuldigde de magistraten ervan „honden en zwijnen” het land binnen te laten en vroeg zich retorisch af welke prijs de rechter zou betalen als één van de door haar teruggehaalde migranten, zich schuldig zou maken aan verkrachting.

Vertegenwoordigers van de rechterlijke macht brachten daartegen in dat er slechts sprake is van het uitvoeren van de wet. Die beslissing was voor het kabinet-Meloni –dat dinsdag twee jaar bestond– aanleiding om de wet te wijzigen. In allerijl nam de Italiaanse ministerraad maandag een decreet aan waarin negentien veilige landen –waaronder Egypte en Bangladesh– worden gedefinieerd, bedoeld om het plan alsnog te laten slagen.

De komende dagen wordt er weer een schip naar Albanië gestuurd. De verwachting is dat geen enkele rechter meer roet in het eten kan gooien. Maar daarmee dient zich een nieuw twistpunt aan. Wat gaat voor, de Europese wet of de Italiaanse?