Een Bijbelcommentaar voor Midden- en Oost-Europa? Zou dat er anders uitzien dan een commentaar voor West-Europa of zuidelijk Afrika? Die vraag prikkelt om te weten wat de ”Central and Eastern European Bible Commentary” (CEEBC) te bieden heeft.
Nee, Centraal- en Oost-Europa hebben geen andere Bijbel. Toch is deze regio anders dan de rest van de wereld.
Ten eerste heeft deze regio 45 jaar onder het communisme gezeten. Achter het IJzeren Gordijn propageerde de staat de levensbeschouwing van het materialisme. Daardoor missen hele generaties kerkleiders een goede theologische opleiding.
Ten tweede kennen Midden- en Oost-Europa geen diepgewortelde protestantse wereld. Hongarije is eigenlijk het enige land waar het protestantisme na de Reformatie een prominente religie werd (met kleine uitzonderingen voor Estland en Letland). Daardoor zijn er nauwelijks gevestigde opleidingen.
Ten derde is de kerk in de regio los georganiseerd. Er zijn weinig kerkverbanden met verbindende organisaties en seminaria, maar vooral zelfstandige gemeenten. Veel voorgangers zijn prekende leken zonder veel opleiding. Het CEEBC, gepresenteerd in maart 2023, wil helpen die achterstand in te lopen.
De Bijbelverklaring is gepubliceerd door Langham Partnership. Deze organisatie in Engeland heeft als doel dat „elke voorganger in elke kerk toegerust moet zijn om de Bijbel te prediken”. Vanuit die visie gaf Langham in 2016 het Slavische Bijbelcommentaar (SBC) uit in het Russisch. In zekere zin is de Engelse versie een vervolg daarop.
Interessant genoeg is de CEEBC in het Engels. Niet in het Duits of Russisch, waarmee je tot 1990 grote groepen in Centraal- en Oost-Europa kon bereiken.
Discipline
Hoe is het commentaar opgebouwd? Elke sectie begint met een inleiding: over de Pentateuch, de historische boeken, de evangeliën, etc. Daarnaast heeft elk Bijbelboek afzonderlijk een eigen inleiding. De eigenlijke uitleg van de tekst is sober en kort. Dit zal niet iedereen tevredenstellen, maar je kunt weinig anders als je in één band van Genesis naar Openbaring wilt.
De tekst is bedoeld voor studenten, geïnteresseerde kerkgangers en onderwijzers. De (eind)redacteuren verdienen een compliment voor de toegankelijke tekst. Dat geldt ook voor de harmonie in deze bundel van 1676 bladzijden; de behandeling van elk Bijbelboek heeft dezelfde structuur. Vanaf het begin moet discipline hoge prioriteit hebben gehad.
De auteurs komen uit de regio zelf (met uitzondering van de Nederlandse Anne-Marie Kool, docente in Kroatië).
De meeste auteurs komen trouwens uit Centraal- (of: Midden-)Europa; niet uit Oost-Europa (Rusland, Wit-Rusland of Oekraïne). Ook zijn ze overwegend baptist of evangelicaal. Er is maar één auteur uit de Hongaarse Hervormde Kerk. Een toelichting op deze keuze ontbreekt.
In deze bundel is nauwelijks een bladzijde zonder verwijzing naar voorbeelden uit Centraal- en Oost-Europa. Naast de Bijbeluitleg bevat de CEEBC 104 achtergrondartikelen over gezinsleven en verslaving, corruptie en nationalisme. In deze artikelen zie je voortdurend de nood van de regio. Neem deze zin in het artikel over scheppingszorg: „De eerste zonde [in het paradijs] heeft al een basispatroon gelegd, door meer van de schepping te nemen dan we nodig hebben.” Je hoeft niet in Moldavië te wonen om daar een spiegel in te zien.
Ook is het leerzaam te lezen over de Reformatie en de Contrareformatie in Centraal- en Oost-Europa. Als Nederlanders weten we vaak nog wel iets over de kerkgeschiedenis van Engeland, Schotland en Amerika. Maar de geschiedenis van Midden- en Oost-Europa is totaal anders: de Contrareformatie daar veegde het protestantisme vrijwel van de kaart.
Rond de historische Bijbelboeken houdt de CEEBC het midden tussen een orthodoxe en moderne benadering. De inleiding bij Genesis wijst er bijvoorbeeld op dat de eerste hoofdstukken niet zijn bedoeld om wetenschappelijke informatie te geven over het ontstaan van de wereld, en dat hier ook „mythische” elementen in zitten. In de uitleg zelf volgt de CEEBC echter zonder enige terughoudendheid de woorden van de tekst. Hetzelfde geldt voor boeken als Job of Jona.
Zwakte
Het is een sterk punt dat de Bijbelverklaring verwijst naar actuele omstandigheden in Centraal- en Oost-Europa. Tegelijk is dit natuurlijk de zwakte. Over vijftien jaar ziet ook deze regio er anders uit. Dit boek zal daarom ook snel verouderd zijn. Maar dat laat onverlet dat vandaag velen er hun voordeel mee kunnen doen.
Boekgegevens
”Central and Eastern European Bible Commentary”, Corneliu Constantineanu (red.); uitg. Langham Partnerschap; 1676 blz.; € 60,-
