De stem van senator Richard Blumenthal galmt door de Amerikaanse Senaat, maar zijn lippen bewegen niet. Om dit debat over de gevaren van kunstmatige intelligentie een beetje ludiek te openen, heeft Blumenthal in het voorjaar van 2023 een ‘deep fake’ van zichzelf laten maken. Triomfantelijk kijkt de echte Blumenthal de zaal in, terwijl een perfect nagebootste versie van zijn stem uit de speakers komt.

Een van de aanwezigen op dit senaatverhoor is Sam Altman, topman en medeoprichter van OpenAI, het bedrijf achter het immens populaire ChatGPT. Ook Altman maakt zich zorgen over ontspoorde kunstmatige intelligentie, zegt hij. Vandaar ook dat OpenAI een stichting zonder winstoogmerk is. „We worden gedreven door onze missie om AI toegankelijk en veilig te houden”, houdt hij de senators tegenover hem voor.

En dus niet door geld. Maar anderhalf jaar later lijkt er steeds minder over van die idealistische houding. Om meer investeerders te trekken werkt OpenAI aan een nieuwe bedrijfsstructuur, één die het mogelijk maakt om wél winst te maken.

Als dat doorgaat, zou Sam Altman zelf een belang van 7 procent krijgen, meldt persbureau Bloomberg. Niet mis, naar schatting is OpenAI in totaal een slordige 150 miljard dollar waard.

Denktank

De stichting begon in 2015 als een soort denktank, één die de wereld wilde behoeden voor losgeslagen artificial intelligence. Om meer investeringen aan te trekken kwam er in 2019 een dochtervennootschap die wel winst mocht maken, al zit daar wel een limiet op. Toch stroomde het geld toen al binnen, vooral Microsoft stak er met 13 miljard dollar flink wat kapitaal in.

Met alle succes rond baanbrekende programma’s als ChatGPT en illustratieprogramma Dall-E, ontstond ook nieuwe angst voor ontsporing. Leuk dat je met één druk op de knop ogenschijnlijk authentieke afbeeldingen, gesproken teksten en zelfs filmpjes kunt creëren. Maar hoe valt dan nog te controleren wat echt is en wat niet?

Ook senator Blumenthal wees daarop, toen hij het woord vorig jaar mei weer had overgenomen van zijn nagebootste AI-tegenhanger. „Het lijkt misschien grappig”, sprak hij Altman en de rest van de zaal toe. Maar wat als iemand Blumenthal met diezelfde software had laten zeggen dat Vladimir Poetin Oekraïne best mag annexeren? „Dat zou echt heel eng zijn”, beantwoordde Blumenthal zijn eigen vraag.

Nog geen jaar na de lancering van ChatGPT ontstond er in het najaar van 2023 een soort stammenstrijd binnen OpenAI. ‘Team Altman’ stond daarbij voor snellere groei. Het andere kamp, platgezegd dat van de idealisten, zou daar juist voor willen waken.

In het heetst van die strijd werd Altman zelfs even het bedrijf uitgegooid. Om er slechts vijf dagen later, na hevige druk vanuit investeerders als Microsoft, toch weer terug te mogen komen.

Oorspronkelijke idealen

De vraag is of team Altman zijn zin verder heeft doorgedrukt nu OpenAI de non uit non-profit wil weghalen. Jan Broersen, Utrechts hoogleraar logica en AI, zou het „een slechte ontwikkeling” vinden. Van de oorspronkelijke idealen is steeds minder over, zegt hij.

„Van de oorspronkelijke idealen van OpenAI is steeds minder over” - Jan Broersen, Utrechts hoogleraar logica en AI

Zo streefde OpenAI in het begin nog „maximale openheid” na, maar besloot het al snel dat het zijn kennis niet meer met de buitenwereld wilde delen. Nu raakt misschien ook het ontbreken van een winstoogmerk uit beeld. „Het bloed kruipt kennelijk waar het niet gaan kan.”

Toch hoeft een winstoogmerk helemaal geen probleem te zijn, zegt universitair docent ethiek en politieke filosofie Wouter Kalf (Universiteit Leiden). Zolang ethici binnen het bedrijf maar constant betrokken worden bij het ontwikkelen van nieuwe, disruptieve technologie. „En niet achteraf voor een voldongen feit gesteld worden.”

Het denken daarover is volgens Kalf wel veranderd. Vroeger gingen fabrikanten vaak pas langs een ethische commissie als er al miljarden geïnvesteerd waren in een nieuw medicijn of ander product, zegt hij. Nu komt dat minder voor.

Naar buiten toe blijft OpenAI in elk geval gecommitteerd aan een toekomst zonder ontspoorde AI. Deze week ondertekende het nog een pact met de Europese Commissie, waarin het net als honderd andere techbedrijven toezeggingen doet over veilig gebruik van kunstmatige intelligentie.