Al bijna twee weken voert Duitsland controles uit aan de grenzen met Denemarken, Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk. De maatregel wordt mogelijk verlengd tot medio 2026 – het jaar waarin het nieuwe asiel- en migratiepact van de Europese Unie in werking zal treden. Aan de grenzen met Polen, Tsjechië, Oostenrijk en Zwitserland wordt al sinds oktober 2023 door de Duitse politie gecontroleerd.

De nieuwste controles volgen op een reeks terroristische aanslagen door uitgeprocedeerde asielzoekers. Laatst nog in Solingen (Noordrijn-Westfalen), waar een 26-jarige afgewezen asielzoeker eind augustus drie mensen doodstak bij de herdenking van het 650-jarig bestaan van de stad. Mede ingegeven door druk vanuit de christendemocratische CDU en vanwege het electorale succes van anti-immigratiepartijen AfD en BSW nam de Duitse ”stoplichtregering” het besluit tot invoering van de grenscontroles. „Geen staat kan onbeperkt vluchtelingen opvangen”, lichtte Faeser haar besluit toe in een brandbrief aan de Europese Commissie.

Laatste redmiddel

Dat ze Brussel aanschrijft, heeft een reden: het Verdrag van Schengen uit 1985. Ruim 420 miljoen Europeanen kunnen zodoende vrij van land naar land reizen zonder dat ze hun paspoort hoeven te laten zien. En binnen Schengenlanden –waaronder Duitsland– is goederenvervoer niet aan eindeloze controles onderworpen.

Grenscontroles zijn in de Schengenzone als „laatste redmiddel in uitzonderlijke situaties” voor normaliter maximaal twee jaar toegestaan. Bijvoorbeeld bij een „ernstige bedreiging” van de binnenlandse veiligheid.

Toch zijn grenscontroles binnen de Schengenzone allesbehalve uitzonderlijk. Sinds de vluchtelingencrisis in 2015 grepen EU-lidstaten gretig naar de gemakkelijke maatregel: niet minder dan 406 keer stelden hoofdsteden de Commissie in kennis van hun voornemen om grenscontroles in te voeren. Slechts één keer klonk verzet uit Brussel.

Symboolpolitiek

Op dit moment zijn er grenscontroles in 8 van de 29 Schengenlanden. De doeltreffendheid van de maatregel op het beperken van de illegale immigratie wordt echter betwist. Zeker, in de eerste vijf dagen dat de nieuwe grenscontroles in Duitsland van kracht waren, werden 182 personen aan de westgrens gedetecteerd. Maar meest ging het om criminelen die nog hun celstraf moeten uitzitten of personen die een boete hebben openstaan.

Illegale migranten worden nauwelijks aangehouden, zegt voorzitter van de Duitse politievakbond GdP Andreas Roßkopf. Die omzeilen de controleposten op de hoofdroutes en reizen via landweggetjes of bospaadjes naar Duitsland. Ook een afschrikkend effect van de grenscontroles wordt nog niet waargenomen. Volgens de Duitse autoriteiten blijft de instroom hoog.

Conclusie: de Duitse grenscontroles zijn pure symboolpolitiek. Het ontneemt politieke rivalen van de stoplichtregering weliswaar het argument dat de regering niets aan de instroom zou doen. Maar om de illegale immigratie daadwerkelijk in te dammen, bieden de grenscontroles geen soelaas.

rd.nl/buza