Een experiment van de Belastingdienst en de Dienst Toeslagen moet ertoe leiden dat mensen met geldzorgen eerder op de radar van gemeenten komen. Deze groep kan zo eerder de benodigde hulp krijgen. De Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU) reageert enthousiast.
De rekeningen stapelen zich op als je maandelijks nauwelijks de eindjes aan elkaar kunt knopen. Een betalingsachterstand kan er dus op duiden dat iemand met geldzorgen kampt. Daarom seinen zorgverzekeraars en energieleveranciers gemeenten nu al in als het aantal openstaande facturen van een huishouden oploopt.
De Belastingdienst en de Dienst Toeslagen mogen van het kabinet, bij wijze van experiment, hetzelfde gaan doen. Als een huishouden een betalingsachterstand heeft –bijvoorbeeld doordat de motorrijtuigenbelasting nog moet worden voldaan of zorg- of huurtoeslag moet worden terugbetaald– geven de diensten dat door aan de gemeente.
Dat gebeurt niet meteen: pas na een betalingsherinnering, een aanmaning en een telefoongesprek worden de gegevens van een huishouden met de gemeente gedeeld. Vervolgens zal de gemeente het huishouden een hulpaanbod doen. Gemeenten moeten zelf inschatten welke aanpak zoden aan de dijk zet. „Je kunt denken aan een schuldregeling, of aan lichtere vormen van begeleiding zoals budgetbeheer of budgetcoaching”, legt een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uit.
Huishoudens krijgen een brief voordat hun gegevens met de gemeente worden gedeeld. „Daarin staat een uitleg over het experiment en ook de mogelijkheid tot opt-out”, licht de woordvoerder toe. „Als iemand een opt-out aanvraagt, haalt de Belastingdienst het betreffende huishouden uit de proef. Niemand is dus verplicht om mee te doen.”
Het experiment moet 1 januari 2025 van start gaan. Na de looptijd van twee jaar gaan, als de tussenevaluatie positief is, de seinen op groen voor een derde jaar. Acht gemeenten doen aan de proef mee: Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Leiden, Nijmegen, Opsterland (Friesland) en Tilburg.
Ontslag
De RMU juicht het experiment toe. Jan Schreuders, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid, vindt dat armoede in een zo vroeg mogelijk stadium moet worden opgemerkt. „Stille armoede is een niet te negeren probleem. Nederland behoort tot de rijkste landen ter wereld, maar toch leven hier 900.000 mensen in armoede. Nog concreter: een op de vijf gezinnen heeft te maken met schulden en betalingsachterstanden.”
Daarbij is de overheid aan zet, want voor mensen met zich opstapelende schulden is het bijkans onmogelijk om uit die situatie te ontsnappen, weet Schreuders. Hij ziet dat een groot deel van deze groep, ondanks het personeelstekort, kampt met een „niet te overbruggen” afstand tot de arbeidsmarkt. „Zonder een fatsoenlijk inkomen blijven de schulden almaar oplopen. Zonder hulp kom je daar echt niet meer uit.”
De RMU nam zich vorig jaar voor om leden met geldzorgen actief te helpen, bijvoorbeeld door ze door te verwijzen naar overheidsinstanties. Tot nu toe is dat bij vijf leden concreet gebeurd. Dat lijkt weinig, maar volgens Schreuders vertelt dat niet het hele verhaal. „De financiële situatie, en vaak ook zorgen daarover, speelt bij het gros van de hulpvragen die we binnenkrijgen mee. Denk bijvoorbeeld aan een uitkeringsituatie, ziektegevallen of een dreigend ontslag. Zo bezien helpen we aanzienlijk meer mensen met geldstress.”
Tesla
Schreuders benadrukt dat geldzorgen zich achter iedere voordeur kunnen afspelen. „Dus dat kan net zo goed zijn bij iemand met een leidinggevende functie en met een Tesla op de oprit”, zegt de RMU-man. „Je kunt beter letten op signalen die een persoon afgeeft. Zo kan een medewerker prikkelbaar zijn, soms onverwacht paniekerig, of juist heel afwezig. Of iemand betaalt bijvoorbeeld niet mee aan een cadeau voor een collega. Als die dingen beginnen op te vallen, raad ik werkgevers en medewerkers aan om met de betreffende collega in gesprek te gaan.”
„Praat er vooral met anderen over als je geldzorgen hebt” - Jan Schreuders, RMU-jurist
Nog beter is het als een persoon met geldzorgen zélf actie onderneemt. Schreuders: „Probeer je over de begrijpelijke schaamte hierover heen te zetten. Ga het gesprek aan met mensen om je heen of met hulpinstanties. Bedenk vooral: je bent echt niet de enige met geldstress. Als je hulp zoekt, vergroot je de kans aanzienlijk dat je op termijn schuldenvrij in het leven staat.”
