Op het gros van de foto’s die van hem rouleren, oogt NSC-partijleider Pieter Omtzigt danig vermoeid. Het is duidelijk: de voormalige CDA’er, die in de zomer van 2023 besloot zich met een eigen partij in het verkiezingsgeweld te storten, wordt geleefd door de politiek. Na een hectische campagne volgde een slopende formatie; onderhandelingen die er uiteindelijk toe leidden dat NSC inmiddels een van de steunpilaren is van het nieuw aangetreden kabinet-Schoof.

In die nieuwe constellatie is Omtzigt nog zoekend naar zijn rol. In de week waarin de ministersploeg de laatste hand legde aan de eerste kabinetsbegroting bleek dat overduidelijk. Wat een laatste check met de fractievoorzitters had moeten worden, puur bedoeld om te kunnen concluderen dat de ministers „binnen de krijtlijnen van het hoofdlijnenakkoord waren gebleven”, werd door zijn toedoen alsnog een marathonzitting, zo is inmiddels bekend.

Omtzigt vroeg schorsingen aan, sprak met de NSC-ministers om tekst en uitleg te vragen en hield de besluitvorming zo urenlang op.

Dat was ietwat vreemd en in elk geval geheel in strijd met wat NSC en ook hijzelf tot die tijd hadden uitgedragen: dit kabinet is extraparlementair en er is geen sprake van een coalitie maar slechts van een politiek samenwerkingsverband.

Gewoon meerderheidskabinet

Wie het oor te luisteren legt binnen NSC hoort daar her en der vergoelijkend dat een dergelijke bijna maniakale controledrift nu eenmaal besloten ligt in Omtzigts aard. De buitenwereld weet dat ook van Pieter, is dan de lezing. Klopt, maar hoe intensiever Omtzigt zich achter de schermen met het regeringsbeleid bemoeit en hoe meer de kabinetsbesluiten vooraf met alle fractievoorzitters worden afgestemd, des te meer klinkt ook de constatering dat het kabinet-Schoof functioneert als ware het een gewoon meerderheidskabinet.

Voor de NSC’ers die nog altijd worstelen met de samenwerking met de PVV –en dat die er zijn, staat vast– is dat frustrerend. Voor hen is het immers niet om het even of hun partij in de beeldvorming nu wel of niet wordt vereenzelvigd met de rechtse regeringscoalitie waarin de PVV de grootste is.

Precies dat maakt dat het tijdelijk terugtreden van Omtzigt als fractievoorzitter voor NSC niet zonder risico’s is.

Alle NSC-Kamerleden, ook degenen die sceptisch zijn over de samenwerking met de PVV, weten aan wie ze hun zetel te danken hebben: aan Omtzigt. Dat maakt zijn positie sterk. Discussies over hoe de fractie zich moet positioneren ten opzichte van het kabinet en de PVV zullen onder zijn leiderschap niet al te hoog oplopen. Dat wordt anders als hij als fractievoorzitter uit beeld raakt en het roer gedurende enige tijd uit handen geeft.

Onder het interim-beleid van een tijdelijk nieuw gezicht als boegbeeld is de stap om het profiel van de partij weer eens aan de orde te stellen voor de NSC’ers die niet happy zijn over de samenwerking met de PVV nu eenmaal minder groot.

Wanneer?

„Omtzigt keert zeker terug als NSC-leider”, haastte de nummer 2 van de fractie, Nicolien van Vroonhoven, die zijn taken tijdelijk overneemt, zich woensdag te verklaren. Ongetwijfeld is dat ook de bedoeling, maar de vraag is: wanneer?

Toen Omtzigt begin februari de coalitie-onderhandelingen onder leiding van Ronald Plasterk vroegtijdig beëindigde en tijdelijk van de radar verdween, liet hij de fractie in vertwijfeling achter. Chaotische taferelen waren het gevolg.

Van Vroonhoven zal, met die herinnering in het achterhoofd, wensen dat Omtzigts herstelperiode niet te veel tijd zal vergen. En ze zal niet de enige zijn.