Rivieren zijn in gebruik als het afvoerputje van de westerse maatschappij. Zo belanden er bestrijdingsmiddelen, medicijnen en andere chemicaliën in de Nederlandse waterwegen. Drinkwaterbedrijven trokken maandag weer aan de bel (zie ”Onbekend welke gifstoffen in de Maas eindigen”).

Phoa ziet het als haar levensdoel om te strijden voor een wereld met drinkbare rivieren. Om daar aandacht voor te vragen, wandelde de Nederlandse filosoof al vele duizenden kilometers langs waterwegen in binnen- en buitenland. Ze wil met haar boodschap vooral het verlangen naar gezonde rivieren aanwakkeren. „Voor mij als kind was water uit de kraan normaal. Terwijl drinken uit de rivier gewoon zou moeten zijn. Ik wil dat mensen ernaar gaan verlangen om dat weer te kunnen doen.”

Persoonlijk kompas

Haar missie begon in 2005. In dat jaar kanode ze de hele Canadese rivier de Rupert af (750 kilometer). „Ik dronk tijdens die trip van het water van de Rupert. Toen ik er een paar jaar later terugkwam, ontdekte ik dat het water –door onder meer de bouw van een dam– zo vervuild was geraakt, dat ik het niet meer kon drinken. Het terugkrijgen van drinkbare rivieren werd vanaf dat moment mijn persoonlijke doel.”

In 2018 liep ze de hele Maas langs om de rivier beter te leren kennen en een statement te maken. Duizend kilometer lang was de route. Het bleek het begin van een wereldwijde beweging voor drinkbare rivieren. Inmiddels zijn er zeven stroomgebieden met een werkgroep voor een drinkbare rivier. Naast de Maas zijn daarbij ook de IJssel, de Vecht en de Berkel. In het buitenland is er de Engelse Theems. En vrijdag vertrekt Phoa naar Roemenië om langs de Donau te gaan lopen. „Verder zijn er 70 organisaties in 23 landen die meehelpen met onderzoek naar de kwaliteit van rivierwater door middel van burgeronderzoek.”

„Door te bidden voor het eten blijf je je herinneren dat je dankbaar bent voor je voedsel” - Filosoof Li An Phoa

Bidden voor het eten

Volgens Phoa is een van de oorzaken van de vervuiling van rivieren, dat de waardering voor schoon water is verdwenen. „Onze cultuur is veranderd. Neem bijvoorbeeld bidden voor het eten. Bij zo’n dagelijks ritueel blijf je je herinneren dat je dankbaar bent voor je voedsel. Dat is heel belangrijk. Sommige inheemse culturen danken voor alles wat ze gebruiken. Voor besjes die ze plukken, voor de jacht, of voor het drinken van water.” Als dankbaarheid voor water terugkeert, gaat men automatisch zorgvuldiger om met rivieren, verwacht de filosoof.

Drinkbare rivieren zouden ook het kompas voor de economie kunnen worden, vindt Phoa. „Nu is dat nog de groei van de economie, het bruto nationaal product (bnp). In dat geval dragen zowel het vervuilen als het schoonmaken van een rivier bij aan het bnp. Dat klopt niet. Een duurzaam kompas van de economie motiveert tot handelen richting gezonde rivieren. Dat sluit ook aan bij doelen rond klimaat en soortenrijkdom.”

Tuinieren

Overheden kunnen drinkbare rivieren in hun plannen verankeren. Sommige gemeenten deden dat al in hun coalitieakkoord. Phoa noemt als voorbeeld de gemeente Brummen. Qua beleid ziet ze kansen rond vergunningverlening en groenbeheer. „Uitgangspunt kan zijn of een stof bijdraagt aan het drinkbaar maken van een rivier. Als een stof niet binnen een week in water afbreekbaar is, kun je de vervuiler verplichten de kringloop op eigen terrein te sluiten. Die gaat dan zelf het afvalwater zuiveren of zoeken naar een alternatieve, niet vervuilende stof.”

„Als je iets wilt bijdragen, doe het dan zo dat je hart ervan gaat zingen” - Ecoloog Li An Phoa

Iedereen kan volgens de ecoloog helpen om drinkbare rivieren een stapje dichterbij te brengen. „Denk aan biologisch, gifvrij eten of aan het gebruik van afbreekbare zeep en schoonmaakmiddelen. Als je iets wilt bijdragen, doe het dan zo dat je hart ervan gaat zingen”, zegt Phoa enthousiast. „Houd je van tuinieren? Begin daar. Denk dan niet alleen aan de planten, maar ook aan hoe je met water omgaat.”