Dat de Palestijnse terreurbeweging over een omvangrijk stelsel van ondergrondse gangen en commandocentra beschikt, was uiteraard al veel langer bekend. Niet voor niets trainde het Israëlische leger intensief om deze dreiging effectief het hoofd te bieden en bouwde zelfs tunnels na om er te oefenen en nieuwe tactieken en wapensystemen te testen.

Ondanks alle inlichtingen die Israël de afgelopen jaren over de tunnels vergaarde, was het leger alsnog verbaasd over de enorme omvang van het netwerk dat militairen de afgelopen maanden onder de kuststrook ontdekte. Ging de legertop aanvankelijk uit van een lengte van zo’n 400 kilometer, inmiddels lijkt de ‘metrolijn van Gaza’ ongeveer twee keer zo lang te zijn.

Behalve de omvang van het tunnelstelsel, brengen de militaire operaties in Gaza ook steeds meer aan het licht over de jarenlange voorbereidingen die Hamas heeft getroffen om de ondergrondse confrontatie met de Israëlische strijdkrachten aan te gaan. Het leger trof daarover in november uitgebreide documentatie aan, inclusief een compleet handboek uit 2019.

Camouflagetechnieken

Het leger stelde delen van die gevonden bewijzen ter beschikking aan The New York Times, die er deze week uitgebreid over berichtte. Uit de documentatie blijkt volgens de Amerikaanse krant dat Hamas al jaren bezig was om een ondergronds militair netwerk op te bouwen dat enerzijds lastig van buitenaf was te ontdekken, maar ook bestand was tegen langdurige Israëlische aanvallen.

Om ontdekking te bemoeilijken gebruikte Hamas uiteenlopende camouflagetechnieken. Vele daarvan kwamen ook tijdens de recente Israëlische operaties weer voor het voetlicht, zoals de beproefde methode van de Palestijnse terreurbeweging om tunnelschachten en commandocentra onder ziekenhuizen, scholen en andere openbare gebouwen te bouwen. Maar Hamas spande zich ook in om met elektronische middelen detectie via gps en andere digitale opsporingsmethoden te voorkomen.

Om de schade van Israëlische bombardementen te beperken, werden de tunnels niet alleen tot op een diepte van meer dan 80 meter aangelegd, maar werden ze ook met speciale deuren uitgerust die ze beter tegen explosies bestand maakten. Een jaar voor de aanslagen van 7 oktober 2023 keurde Hamasleider Yahya Sinwar een budget van omgerekend ruim 200.000 euro goed om die versterkingen aan te brengen.

Volautomatisch

Het handboek bevat verder uitgebreide instructies over hoe terroristen zich zo snel mogelijk door het ondergrondse netwerk kunnen bewegen en de confrontatie met eventuele indringers aangaan. „Als ze in het donker door de tunnels manoeuvreren, hebben de strijders nachtzichtapparatuur met infrarood nodig”, aldus de Arabische tekst van het document.

Hamasleden moeten hun wapens op volautomatisch zetten en vanaf de schouder afvuren als ze de vijand tegenkomen, meldt het handboek. „Deze manier van schieten is effectief omdat de tunnel nauw is en de schoten gericht zijn op de dodelijke zones in de bovenste delen van het menselijk lichaam.”

Het jongste bewijsmateriaal strookt met eerder gevonden documenten en met de situatie die Israëlische militairen sinds de oorlog in Gaza bij het ontmantelen van tunnels hebben aangetroffen.

Tot de verwachte ondergrondse strijd waarop Hamas zich voorbereidde, is het echter niet gekomen. Het Israëlische leger heeft zich voornamelijk toegelegd op het opsporen en vernietigen van de tunnels met technische middelen en liet zich –zeker in het begin van de oorlog– niet verleiden tot ondergrondse gevechten.

Tactiek aangepast

Hamas heeft daarom zijn tactiek al vrij snel aangepast. Terroristen gebruiken de tunnelschachten vooral om snelle aanvallen op Israëlische soldaten uit te voeren en dan weer direct onder de grond te verdwijnen. Met behulp van boobytraps proberen ze vervolgens zo veel mogelijk schade aan te richten bij de ontdekking van de tunnels.

En Hamas gebruikt de tunnels nog altijd om zich schuil te houden en Israëlische gijzelaars te verbergen. Dat is vanzelfsprekend een belangrijke complicerende factor voor het verloop van de militaire operatie in Gaza.

„Deze manier van schieten vanaf de schouder is effectief omdat de tunnel nauw is” - Handboek Hamas over ondergrondse oorlogvoering

Los daarvan is het opruimen van de tunnels een zeer tijdrovende zaak die volgens het leger nog jaren kan duren. Om de ondergrondse betonnen bouwsels op te blazen zijn tonnen explosieven per kilometer nodig. En nog vrijwel wekelijks ontdekken de strijdkrachten nieuwe gangenstelsels.

Dat legt opnieuw de vinger bij de enorme bedragen die Hamas in het netwerk heeft geïnvesteerd. Volgens een schatting van het Israëlische leger zou de aanleg van een eenvoudige tunnel meer dan 300.000 euro per kilometer kosten. Dat geeft een indicatie van de hoeveelheid geld die in de grond verdwenen is en niet ten goede van de Palestijnse bevolking is gekomen.