In een paar dagen tijd werd haar bericht meer dan 1,2 miljoen keer bekeken: een Amsterdamse chirurg pleit voor een helmplicht voor gebruikers van elektrische fietsen. En opeens wil een Kamermeerderheid een leeftijdsgrens voor het berijden van een fatbike.
Dat laatste wil prof. dr. Marlies Schijven niet op conto van haar LinkedInbericht schrijven, omdat het al langer onderwerp van discussie is. Ze noemt de samenloop wel opvallend. „Hoe dan ook is het hoog tijd dat er iets gebeurt.”
De onderbouwing van haar stelling ziet ze elke dag voor ogen: „In het ziekenhuis krijgen we dagelijks mensen die met een fatbike ondersteboven zijn gegaan of erdoor omver zijn gereden.” De gevolgen zijn niet mis: „Hoofden kapot, ledematen kapot, klaplongen, ernstig buiktrauma.”
Eind vorige week luchtte Schijven –hoogleraar digital health aan Amsterdam UMC– haar hart: „Natuurlijk fiets ik met dit mooie weer (mét ’n helmpje) naar mijn ziekenhuis. Ook ik werd gisteren –in de vroege ochtend– meerdere keren voorbijgesjeesd door mensen vervaarlijk slingerend op een opgevoerde fatbike – meestal met oordoppen in en vaak met ’n mobieltje in de hand. Na mijn fietsritje stond ik op de OK, en daar hadden we het over de rijstijl en gevaren van de mens op de fatbike. Werkelijk íédereen herkende het, en stoorde zich eraan.”
Helmplicht
Schijven heeft geen tijd om de 1200 reacties –de stand aan het eind van de maandagmorgen– op haar bericht te lezen. „Veel bijval, dat heb ik gezien. Mensen zien in dat het zo echt niet langer kan. Er wordt gepraat over preventie, maar wat is er eenvoudiger dan een helm verplicht te stellen voor gebruikers van de elektrische fiets? En als iemand harder dan 25 km per uur gaat op een opgevoerde elektrische fiets of fatbike, pak hem of haar dat ding dan af.”
Niet iedereen is voor een helmplicht te porren: vrijheidsbeperking. Regels en beperkingen zijn nu eenmaal nodig, vindt de arts. „In een groot deel van Amsterdam mogen auto’s niet harder dan 30, dat is ook zo’n regel. Vaak worden ze dan trouwens rechts ingehaald door opgevoerde elektrische fietsen.”
„In het ziekenhuis krijgen we dagelijks mensen die met een fatbike ondersteboven zijn gegaan of erdoor omver zijn gereden” - Marlies Schijven, chirurg Amsterdam UMC
Letsel
Op dit moment mag iedereen, ook een jong kind, op een fatbike rijden. Bij meer dan de helft van de ongevallen met de fatbike zijn kinderen tussen de 10 en 14 jaar betrokken. Een kwart van de slachtoffers belandt met hersenletsel op de spoedeisende hulp.
Juridisch dienstverlener DAS zag het aantal letselzaken met fietsers vergeleken met vorig jaar 15 procent stijgen in de eerste drie maanden van 2024, constateert Schijven. „Het jaar daarvoor kende dezelfde stijging, en vanaf 2019 tot aan 2023 nam het aantal ongelukken met bijna 25 procent toe. En dat lijkt een passende afspiegeling van het totaal aantal fietsongelukken: vorig jaar verongelukten 270 fietsers, in 2022 waren dat er zelfs 290. 76.400 fietsers raakten gewond, van wie bijna 49.000 met ernstig letsel.”
Misschien, denkt de chirurg, leidt een helmplicht en het innemen van opgevoerde rijwielen ertoe dat „de vervaarlijke, op een opgevoerde fiets zittende fatbikefietsers” van hun onwenselijke bijnaam in de zorg af afkomen: ”aankomende donoren”. „Scherp ja, ik weet het. Maar ook een pijnlijk –en serieus te nemen– maatschappelijk signaal. Waar niet genoeg aandacht voor kan zijn, en waar hopelijk dit postje iets bij helpt.”
Meerderheid
Donderdag had minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat nog gezegd dat er voorlopig geen helmplicht of een minimumleeftijd voor een fatbike komt, ook al stelde het RTL Nieuwspanel na onderzoek dat een groot deel van de Nederlanders daar wel voor voelt.
Na Schijvens bericht riep BBB-leider Van der Plas de minister zaterdagmorgen op wél zo snel mogelijk een helmplicht en een leeftijdsgrens van 16 jaar in te voeren. Later die ochtend schaarde de PVV –Madleners eigen partij– zich achter die oproep, al denkt de fractie nog na over de gewenste minimumleeftijd. Er moet volgens de PVV wel onderscheid worden gemaakt tussen fatbikes en reguliere elektrische fietsen.
Met het nieuwe standpunt van de grootste regeringspartij is er een meerderheid voor een leeftijdsgrens, maar nog geen overeenstemming over wat die grens moet zijn. Nu de vlag er zo bij staat, laat minister Madlener weten geen maatregelen uit te sluiten. Hij wil echter wel goed uit laten zoeken wat juridisch mogelijk is.