De rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD) is zondag in Thüringen zoals verwacht als winnaar uit de bus gekomen. Dat blijkt uit een voorlopige bekendmaking van de kiesautoriteiten. In Saksen eindigde de partij als tweede.
Dat de AfD groot zou worden, was op voorhand duidelijk. Dat de partij er zondag, met 32,8 procent van de stemmen, in Thüringen in slaagde de CDU –die 23,6 procent haalde– op ruime afstand te houden, komt daardoor niet als een verrassing. Bijzonder is het wel: voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog won een rechts-radicale partij de verkiezingen in Duitsland.
In Saksen was het lange tijd een nek-aan-nekrace met de CDU, maar eindigde de AfD volgens de voorlopige uitslag met 30,6 procent van de stemmen nipt achter de christendemocratische partij, die 31,9 procent van de stemmen binnensleepte.
Pro-Russisch
Opmerkelijk is ook de flinke winst van de links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). In beide deelstaten lijkt de partij –die door critici als conservatief en pro-Russisch wordt gezien– met 11,8 procent in Saksen en 15,8 procent in Thüringen derde te zijn geworden.
Tegelijkertijd leverden de federale regeringspartijen en links zoals verwacht aanzienlijk in. In Thüringen verloor die Linke maar liefst 18 procent en kwam daarmee uit op 13,1 procent van de stemmen. De stoplichtpartijen SPD, FDP en de Groenen kregen in Thüringen gezamenlijk zo’n 10 procent van de stemmen, in Saksen 14 procent.
Kanselier Olaf Scholz omschreef de resultaten als „bitter” en riep de partijen in de deelstaten op allianties te smeden zonder de AfD. „Alle democratische partijen zijn nu verplicht stabiele regeringen te vormen zonder rechtsextremisten”, zei hij zondag tegen persbureau Reuters.
„Scholz zal geen wijzigingen aanbrengen; het stoplicht gaat door” - Karl-Rudolf Korte, politicoloog
Het is de vraag welke gevolgen de uitslag voor de stoplichtcoalitie heeft. Politicoloog Karl-Rudolf Korte zei op de verkiezingsavond tegen ZDF (Duitse televisiezender) dat er bij deelstaatverkiezingen nog nooit zo’n slechte uitslag is geweest voor de partijen in een federale regering. Toch verwacht hij niet dat de coalitie zal breken. „Scholz zal geen wijzigingen aanbrengen. Het stoplicht gaat door.”
Invloed
In de deelstaten zelf wordt het overigens ook een uitdaging om coalities te vormen. In Thüringen is zonder de AfD of links geen meerderheid mogelijk. Toch lijkt regeren er voor de AfD niet in te zitten, omdat geen van de andere partijen met haar wil samenwerken.
Daarom vindt de CDU dat ze een mandaat heeft om de volgende regering in Thüringen te vormen. Regionaal partijleider Mario Voigt lijkt uit te zijn op een samenwerking met de SPD en BSW. Een alliantie tussen die partijen zou 44 zetels opleveren, exact de helft van de in totaal 88 zetels. Dat is dus net niet genoeg voor een meerderheid. Voigt sprak dan ook terecht over een „gecompliceerde politieke situatie.”
In Saksen ligt het mandaat eveneens bij de CDU. In die deelstaat lijkt een voortzetting van de alliantie tussen de CDU, SPD en de Groenen niet mogelijk. Premier en CDU-kopstuk Michael Kretschmer lijkt zich daarom eveneens te richten op een coalitie met de SPD en BSW. „Het zal niet gemakkelijk zijn, maar het is mogelijk”, zei hij maandagochtend op Deutschlandfunk.
Ondanks het uitsluiten van de AfD kan die partij straks wel degelijk invloed uitoefenen. Omdat de partij meer dan een derde van de zetels krijgt, kan ze beslissingen voorkomen of op zijn minst uitstellen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de benoeming van nieuwe constitutionele rechters of wijzigingen in de staatsgrondwet.
