De Duitse deelstaten hebben allemaal een eigen regering en parlement, die eens in de vijf jaar gekozen wordt. Een van de deelstaten waar zondag een nieuw parlement gekozen wordt is Thüringen.

Op dit moment heeft de deelstaat een minderheidsparlement, dat bestaat uit Die Linke, de Groenen en de SPD. Volgens de prognoses zou Die Linke zondag slechts 14 procent halen en de SPD 6 procent. De Groenen en de landelijke regeringspartij FDP zouden beide 3 procent halen en vanwege de kiesdrempel van 5 procent toegang tot het parlement mislopen. Alleen de CDU zou als traditionele partij met zo’n 22 procent stabiel blijven.

In Saksen is het beeld niet veel anders. Op dit moment wordt de deelstaat geregeerd door de CDU, de SPD en de Groenen. De CDU lijkt met zo’n 32 procent van de stemmen opnieuw te gaan winnen en daarmee hetzelfde resultaat te halen als vijf jaar geleden. Daarentegen zouden de SPD en de Groenen slechts 6 procent halen en zo maar net boven de kiesdrempel uitkomen.

Onvrede

Hoe de verwachte politieke aardverschuiving te duiden? De belangrijkste oorzaak lijkt de onvrede op zowel federaal als deelstaatniveau te zijn. Met name de federale regering is op grote thema’s tot op het bot verdeeld en wanneer het tot een akkoord komt, zijn daar vooraf harde woorden over gevallen.

De onvrede wordt bovendien versterkt doordat Oost-Duitsers zich al jaren verliezers voelen. Economisch gaat het niet slecht, maar toch loopt de voormalige DDR nog altijd achter op het westen van het land.

Dat leidt er volgens de Thüringen-Monitor 2023, een representatief onderzoek naar de politieke opvattingen in de deelstaat, toe dat steeds meer mensen een alternatief zoeken.

Veel Oost-Duitsers lijken heil te zien in de radicaal-rechtse AfD. De partij, in Thüringen onder leiding van de onder vuur liggende Björn Höcke, presenteert zich als alternatief voor het „systeem van oude partijen”. Daarnaast zet ze vol in op het inperken van migratie –een van de belangrijkste verkiezingsthema’s– en wordt daardoor met open armen ontvangen.

Mesaanval

Dat is in de peilingen terug te zien. Waar de partij in 2019 in Thüringen met 23,4 procent van de stemmen tweede werd, zou ze nu met zo’n 30 procent de grote winnaar worden. In Saksen staat de partij met eveneens 30 procent op de tweede plaats, maar de kans bestaat dat de partij boven de CDU eindigt.

Op dit moment is het namelijk de vraag of de dodelijke mesaanval die vorige week plaatsvond in Solingen in beide deelstaten een nog grotere winst voor de AfD gaat opleveren.

„Onbesliste kiezers zouden door de aanslag in Solingen gemobiliseerd kunnen worden” - Cornelia Schiemenz, hoofd van ZDF-studio in Saksen

Höcke maakte in ieder geval van de gelegenheid gebruik om vrijdag op X te schrijven dat „de omstandigheden pas zullen veranderen als de verantwoordelijkheden uit hun ambt worden gestemd”. Daarom doelt hij niet alleen op de federale regering, maar ook op de CDU/CSU.

Cornelia Schiemenz, hoofd van de ZDF-studio in Saksen, zei maandag dat „onbesliste kiezers door de aanslag gemobiliseerd zouden kunnen worden”. Matthias Jung van de Elections Research Group waarschuwde tegenover dezelfde zender echter voor overhaaste conclusies.

Slagers

Deelname aan de deelstaatsregeringen lijkt er –ondanks de verwachte winst– voor de AfD niet in te zitten. De partij wordt door het Bundesamt für Verfassungsschutz als extreemrechts gezien. AfD’ers propageren volgens de binnenlandse veiligheidsdienst vreemdelingenhaat en antidemocratische standpunten.

Om die reden wil ook geen enkele partij met de AfD samenwerken. Toch lijkt de partij daar niet mee te zitten. De AfD hoopt namelijk dat ze met veel zetels in de oppositie terechtkomt en op die manier de regering een hak kan zetten. Daarnaast aast ze op het falen van toekomstige coalitiepartijen.

„Deze partij wil het democratische, vrije systeem omverwerpen; ik moet christenen hiervoor waarschuwen” - Georg Bätzing, voorzitter katholieke Duitse bisschoppenconferentie

Overigens is de kritiek op de radicaal-rechtse partij vanuit de Duitse kerken ook niet mals. De voorzitter van de katholieke Duitse bisschoppenconferentie, Georg Bätzing, raadt af om in de aanloop naar de staatsverkiezingen van zondag op de AfD te stemmen. „Deze partij wil ons democratische, vrije systeem omverwerpen. Ik moet christenen hiervoor waarschuwen”, zei hij donderdag tegen Tagesspiegel.

Ook de protestantse kerken wijzen de AfD af. Persbureau IDEA meldde woensdag dat 140.000 huishoudens in Thüringen onlangs post hebben ontvangen van de Evangelische Kirche. In een zestien pagina’s tellend document roept de kerk op niet op de „naziclub” te stemmen. Daarnaast is een lied afgedrukt, waarin AfD-stemmers „kalveren” worden genoemd en partijprominenten „slagers”.

Schokgolf

Zeker lijkt dat de verkiezingen een schokgolf door Duitsland gaan veroorzaken. Met name de federale regering zal zondag –door de slechte voorspellingen voor de drie partijen– met lede ogen toezien.

Toch is het volgens de Mitteldeutscher Rundfunk onwaarschijnlijk dat een van de partijen de coalitie verlaat. En vervroegde verkiezingen uitschrijven is ook geen optie, want geen van de stoplichtpartners heeft daar baat bij. Niemand stemt immers graag op een verliezer. Hoe dan ook lijken de komende verkiezingen te gaan bevestigen wat wordt gevreesd: de regering Scholz is nagenoeg ten einde.