Decennialang bepaalde de Ethiopische overheid de wisselkoers van de birr. De communistische leiders die dit beleid in de jaren zeventig van de vorige eeuw inzetten, hadden weinig op met een vrijemarkteconomie.

Zo ontstond er een levendige zwarte markt. En ook een groeiend tekort aan vreemde valuta. Het was immers niet aantrekkelijk om dollars in te wisselen tegen de overgewaardeerde birr. Terwijl die dollars voor het land onmisbaar zijn om bijvoorbeeld brandstof aan te schaffen en schulden af te lossen.

Afgelopen december bleek Ethiopië niet in staat om aan een belangrijke betalingsverplichting te voldoen, waardoor de financiële markten verder op slot gingen. En onlangs was het land vrijwel door zijn buitenlandse valuta heen. Het stond in feite met de rug tegen de muur.

„De extreme prijsstijgingen waar iedereen bang voor was zijn tot nu toe uitgebleven” - Hans Walhout, inwoner Addis Abeba

Nu de wisselkoers is vrijgegeven, heeft Ethiopië 3,4 miljard dollar (ruim 3 miljard euro) kunnen lenen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en 16,6 miljard dollar van de Wereldbank. Ook valt er nu weer te praten over gedeeltelijke kwijtschelding van de schuldenlast van het land van zo’n 29 miljard dollar.

Schok

Onder de bevolking veroorzaakte de ingreep in eerste instantie een forse schok, aldus Hans Walhout (40). Walhout woont in de hoofdstad Addis Abeba en werkt al meer dan tien jaar in Ethiopië, in diverse managementfuncties.

„Iedereen vroeg zich af: wat hangt ons boven het hoofd? Die zorg leeft nog steeds, zeker bij mensen in loondienst. Levensmiddelen zijn inderdaad duurder geworden; bijvoorbeeld de prijs van graan, suiker en kookolie is met zo’n 30 procent gestegen.”

Tegelijkertijd zijn de extreme stijgingen waar iedereen bang voor was tot nu toe uitgebleven. Hier spant de overheid zich ook actief voor in. Zo is er 14 miljoen liter kookolie geïmporteerd, om schaarste te voorkomen. Verder zijn er naar verluidt inmiddels meer dan 2000 bedrijven gesloten omdat ze prijzen onterecht zouden verhogen en voorraden zouden oppotten.

Walhout: „Mede omdat het tot nu toe meevalt met de prijzen, proef ik de laatste tijd ook voorzichtig optimisme. Bijvoorbeeld bij een bijeenkomst voor ondernemers die ik donderdag bezocht. Men denkt dat er een goed plan achter zit, er is vertrouwen in de leider van de nationale bank. Dat er nu weer dollars beschikbaar zijn, is goed voor het land.”

Voor bedrijven pakt de wijziging tot nu toe verschillend uit. „Een exporteur waarbij ik betrokken ben, profiteert van de hervormingen”, weet Walhout. „Anderzijds is het nieuwe beleid ongunstig voor bedrijven die vooral inkomsten in birrs hebben, gecombineerd met uitgaven in vreemde valuta.”

„De omslag kan een transformatieve impact op het land hebben” - Dr. Mamo Mihretu, leider centrale bank Ethiopië

Volgens plan

Dr. Mamo Mihretu, leider van de Ethiopische centrale bank, benadrukte onlangs in een interview met nieuwsplatform Semafor Africa dat de omslag „zorgvuldig en grondig” is en dat deze „een transformatieve impact op het land kan hebben”.

Getachew Teklemariam, coördinator voor het Afrikaanse Financiële Integriteits en Accountability Programma, stelde volgens het Britse tijdschrift The Spectator tijdens een bijeenkomst op 16 augustus in Addis Abeba dat de omschakeling volgens plan verloopt. Hij wijst op tijdelijke problemen, maar: „Vaak hebben landen te maken met tegenslag voordat ze uiteindelijk de vruchten hiervan plukken.”

Er zijn ook bezorgder geluiden. Tsegay Tekleselassie, universitair docent aan het Wellesley College in de Verenigde Staten, wijst er in een online opiniestuk op dat de vrije wisselkoers voor economische instabiliteit kan zorgen; dat is onaantrekkelijk voor investeerders.

Een lagere waarde van de birr heeft als voordeel dat bedrijven hun goederen en diensten goedkoper op de internationale markt kunnen aanbieden. „Maar dat voordeel wordt mogelijk niet volledig benut vanwege exportbeperkingen”, aldus de universitair docent.

„De komende maanden zijn cruciaal” - Hans Walhout, inwoner Addis Abeba

Uitdaging

Walhout: „De komende maanden zijn cruciaal. Mochten de prijzen alsnog hard gaan stijgen, dan wordt een steeds grotere groep steeds verder de armoede in geduwd.”

Maar het kan volgens hem ook gunstiger uitpakken. „Essentieel is dat de overheid de economie zo weet te hervormen dat daardoor buitenlandse valuta het land binnenkomt.

Als zodanig is liberalisering een goede zaak – maar dan wel in een tempo dat het land kan verdragen. Of de overheid die uitdaging aankan? Dat zal de tijd leren.”