Met de hete adem van PVV-leider Geert Wilders in haar nek legt asielminister Faber de komende weken de laatste hand aan de migratieparagraaf in het regeerprogramma. Een paardenmiddel om de asielinstroom in te dammen heeft ze vooralsnog niet. Toch wekt Wilders wel de indruk dat Nederland snel de vruchten zal plukken van haar ministerschap.
Maatgevend voor Fabers asiel- en migratieparagraaf is het hoofdlijnenakkoord dat de vier coalitiepartijen eerder dit jaar sloten. Daarin staan een reeks maatregelen waaronder een opt-out voor het Europese asiel- en migratiebeleid. Daarvan is zeer de vraag of dat lukt. Voor een uitzondering op het asielbeleid is toestemming nodig van alle Europese lidstaten die daaraan meedoen.
Gezinshereniging
In het hoofdlijnenakkoord schrijven PVV, VVD, NSC en BBB verder snel af te willen van de automatische gezinshereniging voor een bepaald type vluchteling: de subsidiair beschermden. Het aantal aanvragen zou daarmee aanzienlijk kunnen worden verlaagd. Deze week nam de druk op Faber toe om daar werk van te maken, nadat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) becijferde dat het inmiddels ruim 39.000 aanvragen heeft openstaan voor gezinshereniging.
Om onderscheid te kunnen maken tussen primair en subsidiair beschermden, moet echter wel eerst een tweestatussenstelsel worden ingevoerd. Dat vereist een wetgevingsproces dat soms jaren kan duren.
Eventueel kan Faber nog kiezen voor het aanscherpen van de definitie van het kerngezin in de Vreemdelingenwet. Daarmee zouden minder mensen aanspraak maken op hereniging. Maar ook hiervoor geldt dat wetgeving nodig is. Een laatste, meer gedurfde optie is het afschaffen van het jongvolwassenenbeleid in het asielrecht. Nederland bracht dat in 2015 tot ontwikkeling, hoewel de Europese regels daar niet toe verplichten.
Kern van dat beleid is dat achttienplussers, die niet onder de Gezinsherenigingsrichtlijn vallen, toch mogen nareizen als ze aannemelijk kunnen maken dat zij met de al in Nederland gearriveerde ouder(s) in gezinsverband samenleven, niet in het eigen onderhoud voorzien en geen zelfstandig gezin hebben gevormd. De optie om dat beleid af te schaffen kwam in juni vorig jaar tijdens het crisisberaad dat uiteindelijk leidde tot de val van Rutte IV ter sprake, maar is niet opgenomen in het hoofdlijnenakkoord.
Al met al is Fabers instrumentarium ook ten aanzien van gezinshereniging dus beperkt. Dat weerhoudt Wilders er echter niet van de verwachtingen ten aanzien van haar beleidsprestaties op X almaar hoger op te schroeven. „Gelukkig hebben we de allerbeste minister hiervoor: Faber! Aan de slag!” postte de PVV-leider eerder deze week, toen de IND de nieuwste cijfers over de stapeling van het aantal aanvragen voor gezinshereniging naar buiten bracht.
Walhalla
Dat Wilders’ posts op X ook Faber in een ongemakkelijke positie kunnen brengen, bleek afgelopen vrijdag. De asielminister werd gevraagd te reageren op een recente tweet waarin hij Nederland een walhalla voor statushouders noemde. De minister beaamde dat min of meer maar gaf wel aan zelf niet veel te kunnen doen om de opvang van statushouders te versoberen. „Dat is niet mijn beleid. Een statushouder wordt vanuit het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) overgedragen aan een gemeente en dat is wel een gemeentelijke taak. Dus daar kan ik mij niet goed in mengen”, aldus de bewindspersoon afgelopen vrijdag voorafgaand aan de ministerraad.
Grenstoezicht
Hoewel paardenmiddelen dus ontbreken zal Faber richting de PVV wel moeten laten zien dat ze haar taak, om „het strengste asielbeleid ooit” te gaan vormgeven, serieus neemt. Het afkondigen van asielcrisis, wat Faber woensdag deed, staat niet op zichzelf, maar moest vooral het beeld neerzetten van een hardliner die de instroom wil aanpakken.
Faber heeft zich de afgelopen weken ook kunnen profileren als PVV’er dankzij de zaak rond de Armeense jongen Mikael. Faber verklaarde niets meer tegen de uitzetting van de uitgeprocedeerde asielzoeker te kunnen ondernemen, hoewel deskundigen dat in twijfel trekken. „Ik ga hem geen hoop geven”, zei ze eerder deze maand. Wilders was tevreden. „Eindelijk een minister met een rechte rug”, twitterde hij kort nadat Faber de pers te woord stond.
Een signaal gaf Faber ook met haar werkbezoek aan de grensovergang bij Zevenaar twee weken geleden. De bewindspersoon maakte daar bekend de grensbewaking te willen opschroeven. Of dat zo veel zal helpen is twijfelachtig. Ook illegalen die bij de grens worden gepakt kunnen immers asiel aanvragen in Nederland.
In 2023 werden 720 illegalen aangehouden bij de grens, ruim de helft daarvan deed zo’n verzoek. Daar komt ook nog eens bij dat het opschroeven van het grenstoezicht slechts beperkt mogelijk is, omdat Nederland gebonden is aan het Schengenverdrag.
Verwachtingsmanagement
De komende tijd moet duidelijk worden in hoeverre Faber aan verwachtingsmanagement gaat doen richting haar eigen PVV. Is ze van plan de hoge eisen van Wilders te temperen, of ziet ze zichzelf vooral als een verlengstuk van de PVV-leider in het kabinet?
