Lange tijd liep de opvang van Oekraïners in Nederland als een zonnetje, ook al ging het om grote aantallen vluchtelingen die een plek nodig hadden. Maar de afgelopen maanden was het lastig om mensen onder te brengen. De Veiligheidsregio Utrecht besloot daarom deze week de aanmeldlocatie in de Jaarbeurs te sluiten. Hoeveel Oekraïners zijn er nog in Nederland en waarom hapert de opvang? Zes vragen en antwoorden.

Hoeveel Oekraïners zijn er op dit moment in Nederland?

Er staan momenteel ruim 114.000 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd bij gemeenten, blijkt uit de meest recente cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid (9 augustus). Ter vergelijking: in juni van dit jaar zaten er in totaal een krappe 70.000 mensen uit overige landen in asielzoekerscentra in Nederland. Vooral in de eerste maanden na de Russische invasie op 24 februari 2022 steeg het aantal Oekraïners in Nederland pijlsnel. In maart en april van dat jaar kwamen er iedere dag zo’n duizend mensen aan. Nu komen er wekelijks nog ongeveer 300 geregistreerde Oekraïners bij.

Waar worden deze mensen ondergebracht?

Het overgrote deel, op dit moment zo’n 91.000 mensen, zit in noodopvanglocaties van gemeenten. De anderen wonen bijvoorbeeld bij gastgezinnen of in een eigen (gehuurde) woning.

Bijna alle beschikbare bedden zijn bezet. Sinds wanneer is de opvang zo vol?

Aan het begin van de oorlog zijn gemeenten hard aan de slag gegaan om opvangplekken klaar te maken voor Oekraïense vluchtelingen. Die operatie was succesvol. Zo waren er weken dat er 12.000 beschikbare bedden leeg waren. Maar in de maanden daarop kroop het aantal beschikbare en het aantal bezette bedden steeds dichter naar elkaar toe. Door de krapte kunnen mensen vanuit centrale aanmeldlocaties niet doorstromen naar reguliere opvangplekken elders in het land. Om die reden besloot het Amsterdamse aanmeldcentrum voor Oekraïners in oktober 2023 al de deuren te sluiten. Nu volgt dus de Jaarbeurs.

Waarom lukt het gemeenten niet om voldoende opvangplekken te realiseren?

De 91.000 mensen die al opgevangen worden, zijn er een heleboel, stelt een woordvoerder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Daarbovenop moeten gemeenten ook nog zorgen voor plekken voor reguliere asielzoekers en statushouders. Gemeenten lopen tegen de grenzen aan van wat mogelijk is, zegt de woordvoerder. „De landelijke overheid vraagt gemeenten steeds goed te kijken waar nog plek te maken valt. Maar de rek is eruit.”

Hoe nu verder?

Gemeenten zijn op dit moment aan het kijken hoe ze de vluchtelingen zo efficiënt mogelijk kunnen onderbrengen, zegt de VNG-woordvoerder. Hij noemt het voorbeeld van een moeder met twee kinderen in een vierpersoonskamer. „Zij houden nu met zijn drieën eigenlijk één plek te veel bezet. Gemeenten kijken of zo’n kamer handiger in te delen is, bijvoorbeeld door er twee moeders met beiden één kind te plaatsen.” Tegelijk benadrukt de woordvoerder dat dit „geen honderden” plekken zal opleveren. „Maar je kunt kijken of hier nog wat winst te behalen is.”

Gaan er ook mensen terug naar Oekraïne?

Zeker, al zijn daar geen actuele cijfers van bekend. Tot 1 november 2023 waren bijna 36.000 Oekraïense vluchtelingen weer vertrokken, de meesten naar hun thuisland.