Wie naar het strand komt om te bakken heeft het waarschijnlijk niet door, maar er zwemmen tienduizenden walvissen in de Noordzee. Vooral bruinvissen zijn er in groten getale aanwezig. Maar ook butskoppen, bultruggen en dwergvinvissen worden regelmatig gespot. Van de 91 walvissoorten wereldwijd komen er een stuk of 12 in de Noordzee voor.

Na vlinders, vogels en bijen zijn walvissen daarom nu onderwerp van de nationale teldrang. Zie dat niet als een echt wetenschappelijk onderzoek, zegt Frank Zanderink, directeur van stichting Rugvin, maar meer als een piketpaal. „Naast bewustwording krijgen we daardoor een indicatie van de aantallen en soorten die hier leven. Op de lange termijn kunnen we daar trends uit herleiden.”

Op twaalf verschillende plekken langs de kust kunnen mensen op 7 september walvissen spotten. Het enige dat daarvoor nodig is, is een verrekijker, rustig weer en een flink portie geduld. De kans om een walvisachtige te spotten is dan zo’n 90 procent, schat Zanderink in.

Boeren

Dat walvissen überhaupt telbaar zijn in Nederland is gerust een wonder te noemen, zegt de directeur. In de jaren zeventig was de Noordzee namelijk zo goed als uitgestorven. Overbevissing was daar de oorzaak van. Maar ook het feit dat rivieren in die tijd nog als open riolen gebruikt werden, deed de walvisstand geen goed. „Daardoor stroomde er onder andere flink wat landbouwgif naar zee”, aldus Zanderink.

Dat de walvis terug is van weggeweest, is trouwens niet alleen maar leuk, maar ook nog eens goed voor het klimaat. Want wie denkt dat alleen bomen een bepalende rol spelen in de reductie van CO₂, heeft het mis. „Weet je hoeveel kilo een blauwe vinvis dagelijks poept?” vraagt Zanderink. Een voorzichtige schatting van 4 kilo blijkt een enorme mispeer. „Vijf- tot zesduizend kilo”, zegt hij lachend.

Walvissen worden om die reden wel „de boeren van de oceaan genoemd”, legt de directeur uit. Die bemesting is namelijk de voedingsstof voor fytoplankton: de grootste zuurstofproducent op aarde. „Op de plekken waar walvisgroepen langstrekken, floreert daardoor het zeeleven. Dat is goed zichtbaar op foto’s vanuit de ruimte.”

Nee, de blauwe vinvis –met zijn 33 meter lengte het grootste zoogdier ter wereld– heeft zich nog nooit getoond in de Noordzee. Maar de bultrug –die met 16 meter ook geen kleintje te noemen is– wordt wel zo’n twee keer per jaar gespot. En de kleinere soorten, zoals de bruinvis, leveren ook hun bijdrage aan het tegengaan van klimaatverandering. Wie walvissen telt, draagt in zekere zin dus een steentje bij aan een betere wereld, zegt Zanderink. „Maar”, verzekert hij, „het is vooral een leuk zaterdaguitje.”

Nieuws in beeld

Wie dolfijnen alleen associeert met subtropische oorden, heeft het mis. Ook in de Noordzee zwemmen ze gewoon. beeld Frank Zanderink 

Walvissen spoelen ook regelmatig aan, zoals deze vijf potvissen op het strand van Texel in 2016. beeld ANP, Remko de Waal

Deze bultrug spotte Frank Zanderink in de Noordzee. Meestal vertoont de bultrug zich zo’n twee keer per jaar in de Nederlandse wateren. beeld Frank Zanderink