Het Oekraïense leger laat de wereld een knap staaltje krijgsmanskunst zien. In amper een week tijd veroveren de Oekraïners meer grondgebied in Rusland dan de Russen in een jaar tijd in Oekraïne. Opperbevelhebber Oleksandr Syrsky claimt 1265 vierkante kilometer terrein en 82 nederzettingen in de regio Koersk onder controle te hebben, waaronder de stad Sudzja. Oekraïne richt het eerste militaire bestuur op in de bezette gebieden.

Kyiv schrijft geschiedenis. Voor het eerst opereren Amerikaanse gevechtsvoertuigen op Russisch grondgebied. De verrassing van het zorgvuldig voorbereide en getimede offensief is compleet. Enkele duizenden Oekraïense militairen walsen dwars door de Russische verdediging aan de grens. Met tanks, pantservoertuigen, luchtafweer, apparatuur voor elektronische oorlogsvoering en een grote vloot drones. Kyiv zet bijvoorbeeld krachtige, geavanceerde Himars en M270-artillerie in, waarvan de eerste ook alweer is gesneuveld.

„Voor het eerst in de geschiedenis opereren Amerikaanse gevechtsvoertuigen op Russisch grondgebied”

Oekraïne slaagt erin moderne Russische T-80 en T-90-tanks –met volle bepakking en munitie– ongeschonden in handen te krijgen. Het leger neemt vele honderden Russen krijgsgevangen. De landsverdediging, bestaande uit weinig gemotiveerde dienstplichtigen en niet uit militairen met gevechtservaring, is zwak; Rusland blijkt niet serieus rekening te hebben gehouden met een omvangrijke Oekraïense inval.

Gelijktijdig met de invasie voert Oekraïne massale droneaanvallen uit op vier luchtmachtbases in Rusland op honderden kilometers afstand van de Oekraïense grens; de grootste aanval sinds het begin van de oorlog. Doelwit zijn jachtvliegtuigen die vanaf grote hoogte glijbommen afwerpen op Oekraïense woonwijken en energienetwerken. Het aantal aanvallen met glijbommen vermindert; mogelijk ook door de aanwezigheid van F-16’s.

Alarmbellen

In Moskou rinkelen sinds vorige week dinsdag alle alarmbellen. Drie Russische grensregio’s evacueren in allerijl zeker 200.000 inwoners. President Vladimir Poetin kondigt –zichtbaar nerveus– op tv de tegenaanval aan. Om de Oekraïense invasie te bagatelliseren, krijgt de Russische geheime dienst FSB opdracht met hulp van het leger een ”antiterreuroperatie” op te zetten.

Rusland stuurt enkele brigades van elk 1000 man naar het front in Koersk. De gevechtstroepen van reserve-eenheden zijn onder andere afkomstig uit de Oekraïense regio’s Zaporizja en Charkiv én uit de Krim en de exclave Kaliningrad. Duidelijk is dat Oekraïne de afgelopen dagen op grotere weerstand stuit. Toch slaagt het Russische leger er nog altijd niet in een samenhangend front te creëren.

Oekraïne houdt zich op de vlakte over de doelstellingen van de gewaagde, riskante operatie. Kyiv probeert Moskou te dwingen troepen terug te trekken uit Oekraïne om Koersk te heroveren, het initiatief in de oorlog naar zich toe te trekken en het tanende moreel van de eigen troepen op te vijzelen. Daarbij geeft Oekraïne de Russische leider een klap in het gezicht, brengt de oorlog naar de Russen en drukt de bevolking met de neus op de feiten: Poetin is niet in staat jullie te beschermen.

Escalatie

Kyiv wijst met het gedurfde offensief westerse bondgenoten op de kracht van het Oekraïense leger en de kwetsbaarheid van het logge Russische leger. De gestage Russische opmars in de Donbas, die gepaard gaat met ongekend zware verliezen, leidde tot twijfel in het Westen over de haalbaarheid van de Oekraïense zaak. Met de invasie blaast Oekraïne steun uit Europa en de VS nieuw leven in door te zeggen: Als jullie ons voorzien van voldoende, geschikte (langeafstands-) wapens zijn wij bereid te blijven vechten en kunnen wij Oekraïne niet alleen verdedigen, maar deze oorlog ook winnen. De VS overwegen nu JASSM-kruisraketten voor de lange afstand (bereik 322 kilometer) te leveren voor de F-16’s; mogelijk deze herfst.

„Oekraïens offensief toont aan dat koudwatervrees voor overschrijden rode lijnen Poetin irreëel is ”

Kyiv lijkt verder te willen aantonen dat de westerse koudwatervrees voor escalatie door het overschrijden van ”rode lijnen” van Rusland irreëel is. Een Russische reactie is ook uitgebleven na levering van F-16’s, Patriotluchtafweer en M1 Abramgevechtstanks. Verder dreigt Moskou op dit moment bijvoorbeeld niet met kernwapeninzet, ook al zou dat –volgens de Russische doctrine– toegestaan zijn. De Oekraïense invasie is namelijk te zien als een substantiële bedreiging van het voortbestaan van de Russische Federatie.

Hoe nu verder?

Ondanks alle mogelijke motieven voor de Oekraïense inval in de regio’s Koersk blijft het ook na een week onduidelijk wat de hoofddoelstelling van Kyiv is. President Volodymyr Zelensky doet daar het zwijgen toe. Ook niet helemaal duidelijk is in hoeverre de VS en het VK het offensief achter de schermen actief steunen; een mogelijkheid die Poetin grote zorgen baart.

Belangrijke vraag na het succesvolle offensief is: hoe nu verder? Duidelijk is dat een bezetting van Rusland voor Poetin onverteerbaar is. Het Kremlin zal dan ook alles uit de kast willen trekken om het Oekraïense leger te verdrijven en bezet gebied te heroveren. Rusland zal ook z’n landsverdediging op orde moeten maken door manschappen en materieel te stationeren aan de grens. De invasie in Koersk toont aan dat Oekraïne dit kunstje ook in andere regio’s kan uithalen.

Rusland staat daarmee voor een zware opgave. Moskou mag volgens de eigen regels geen dienstplichtigen inzetten; Poetin probeert dat ook angstig te vermijden om geen onrust onder de bevolking te veroorzaken. Verder geldt dat een tegenaanval, waarbij inlichtingendienst FSB en het Russische leger moeten samenwerken, zonder twijfel leidt tot onderlinge frictie. In het Kremlin, maar ook op het slagveld.

Niet denkbeeldig is het scenario waarbij de inlichtingendienst een operatie onder valse vlag (False Flag) opzet in Koersk. Russische manschappen, verkleed als Oekraïense militairen, richten bijvoorbeeld een bloedbad aan onder Russische burgers. Doel is wereldwijd een schokgolf te veroorzaken en Oekraïne ernstig in verlegenheid te brengen. Voor de Russen is alles toegestaan.

Oprukken of terugtrekken

Oekraïne, ongetwijfeld ook verrast door eigen succes, staat nu voor een belangrijke keus. Kyiv kan grofweg kiezen uit vier opties: doorgaan, consolideren, deels of geheel terugtrekken. Elk scenario kent kansen en bedreigingen.

Doorgaan met het veroveren van Russische grondgebied doet een forse aanslag op de schaarse Oekraïense militairen en materieel. Bovendien worden aanvoerlijnen én de flanken van het Oekraïense leger langer en kwetsbaarder. Lijdt Oekraïne zware verliezen, dan verspeelt het zijn huidige succes. Bovendien geldt dat meer grondgebied niet leidt tot recht evenredig meer invloed aan een onderhandelingstafel.

Consolideren van de huidige situatie kent vergelijkbare risico’s. Naarmate de Russische tegenaanval op dreef raakt, komen Oekraïense troepen echter zwaarder onder vuur te liggen. Nadeel is ook dat Oekraïense troepen in Rusland niet beschikbaar zijn voor de strijd in eigen land. Kyiv kan voor consolidatie kiezen om de Russische soevereiniteit blijvend aan te tasten en Moskou te dwingen troepen in Koersk in te zetten.

Oekraïne kan zich ook terugtrekken naar een goed verdedigbaar gebied. Daarmee behoudt het zijn verstevigde positie bij eventuele onderhandelingen voor een staakt-het-vuren, terwijl het gezichtsverlies van Poetin gehandhaafd blijft. Bovendien is de aanslag op schaarse mensen en middelen beperkter.

Kyiv kan ook tot de conclusie komen met de invasie zijn punt te hebben gemaakt. Richting vriend én vijand. Oekraïense troepen kunnen zich dan terugtrekken tot de Oekraïense grens, waardoor ze beschikbaar zijn voor de verdediging van de Donbas of voor een eventueel offensief later dit jaar of volgend jaar. Groot nadeel is dat Oekraïne zijn verstevigde invloed verliest bij eventuele onderhandelingen.

Grote risico’s

Wat de volgende stap van Oekraïne is, blijft vooralsnog onduidelijk. Een besluit hangt niet alleen samen met de hoofddoelstelling van Kyiv, maar ook met de Russische tegenreactie en de ontwikkeling aan het front in de Donbas. Zelensky en zijn generaals lijken nog geenszins van plan Koersk te verlaten. Het feit dat Oekraïne troepen heeft teruggetrokken bij Pokrovsk, Toretsk en Chasiv Yar, de moeilijkste delen van de frontlinie in de Donbas, wijst erop dat Kyiv de bezetting in Rusland niet voetstoots zal beëindigen.

Voor Oekraïne staat er veel op het spel. Het risico is uiteindelijk veel manschappen, materieel en terrein te verliezen, waaronder een aantal redelijk belangrijke steden en belangrijke logistieke knooppunten in de Donbas. De grote winst zou echter ook wel eens kunnen zijn dat Rusland zijn offensief in Oost-Oekraïne vertraagt ​​of staakt. Of dat de Russen worden gedwongen hun algehele militaire campagne te heroverwegen en troepen te verplaatsen, wat voor Oekraïense grondtroepen nieuwe kansen creëert om Russische eenheden te vernietigen.

Duidelijk is dat Oekraïne de oorlog een nieuwe dynamiek geeft. Of de verrassende wending in de strijd een gamechanger is, een beslissende omslag in de oorlog, moet blijken.