Als naasten helpen met de simpele zorgtaken, zoals wassen en aankleden of het bed verschonen, dan scheelt dat de verpleegkundigen op een ziekenhuisafdeling , per dienst naar schatting een halfuur tot een uur aan werk. Dat blijkt uit een pilot van het St. Antonius Ziekenhuis op de afdeling oncologie in Utrecht en de afdeling urologie in Nieuwegein.

Op die afdelingen werd het afgelopen jaar uitgeprobeerd of het werkt als de naasten van patiënten helpen bij de zorg in het ziekenhuis. De proef is goed bevallen. De komende tijd gaat het ziekenhuis de manier van werken uitbreiden naar alle verpleegafdelingen.

Projectleider Melanie Oostrom vertelt dat patiënten veelal positief waren over de nieuwe manier van werken. Tijdens de intake polste een verpleegkundige of zij mensen in hun omgeving hadden die graag bij hen zouden zijn tijdens de opname en die eventueel lichte zorgtaken op zich zouden willen nemen. Vijftig procent van de patiënten en naasten besloten deel te nemen aan de proef. „En honderd procent van die mensen die dat deden waren tevreden en zouden het opnieuw doen”, zegt Oostrom.

Vergrijzing

Volgens de projectleider, zelf ook voormalig verpleegkundige, hielpen naasten onder meer met wassen en aankleden en douchen. „Thuis helpt een partner soms ook al met douchen. Mensen vinden het heel prettig als dat in het ziekenhuis ook kan, maar het is typisch iets wat voorheen werd overgenomen door verpleegkundigen.”

De hulp van naasten maakt deel uit van een groter project met als doel: met hetzelfde aantal verpleegkundigen uiteindelijk twee keer zoveel zorg kunnen bieden. Oostrom: „Gezien de vergrijzing, de zorg die steeds complexer wordt en het aantal verpleegkundigen dat elk jaar afstudeert kunnen we niet anders. Als we blijven werken zoals we tot nu toe altijd hebben gedaan kunnen we dat niet aan.”

„Als we blijven werken zoals we tot nu toe altijd hebben gedaan, kunnen we het niet aan” - Melanie Oostrom, projectleider

Het afgelopen jaar testte het St. Antonius ook of het de verpleegkundigen administratie scheelt als patiënten via een app vaker zelf gegevens doorgeven. Zo vullen patiënten zelf op hun telefoon vragenlijsten in en kunnen ze bijvoorbeeld hun eigen pijnscore bijhouden. Ook dat bevalt goed, de komende tijd zullen ook andere verpleegafdelingen volgens die methode gaan werken.

Overbelast

Het St. Antonius Ziekenhuis is niet de enige zorginstelling die vanwege personeelstekorten zoekt naar manieren om patiënten en naasten meer zelf te laten doen. Ook in verpleeghuizen worden mantelzorgers vaak gevraagd om te helpen bij de verzorging van hun naasten. Net als in het ziekenhuis helpen naasten vaak met wassen of douchen, of nemen ze de patiënt even mee voor een ommetje.

Uit onderzoek van Investico, Trouw en de Groene Amsterdammer bleek eerder dit jaar dat een groot deel van de verzorgenden en verpleegkundigen in de verpleeghuizen het een goede zaak vindt, gezien de structurele personeelstekorten, om mantelzorgers in te zetten. Toch is hun ervaring ook dat het lang niet altijd leidt tot een vermindering van de werkdruk. In een enquête, ingevuld door ruim 400 medewerkers van verpleeghuizen, zei meer dan de helft dat het voorlopig weinig tijdwinst oplevert. „Ook mantelzorgers vragen tijd, zijn vaak overbelast en in het ongunstigste geval krijg je ontspoorde zorg”, vatte een van de ondervraagden het samen.

In het St. Antonius is hulp bieden bij de zorgtaken niet verplicht, zo benadrukt Oostrom. Zij heeft juist de indruk dat het ziekenhuis nu meer dan vroeger zicht heeft op eventuele overbelaste mantelzorgers. Nu wordt immers een gesprek gevoerd over de hulp die ze kunnen bieden. „Bovendien zijn naasten vaker aanwezig op de afdeling, waardoor je ze ook meer ziet. We hebben contact gelegd met allerlei steunpunten voor mantelzorgers. Als we iemand treffen die overbelast is kunnen we diegene met zo’n steunpunt in contact brengen.”

In elk geval lijdt de zorg niet onder de nieuwe aanpak, zegt Oostrom. Integendeel: „We gaan er vaak van uit dat goede zorg betekent dat de verpleegkundige het overneemt. Dat is echt niet altijd zo.”