”De oorlog om de verkiezingsaktes”, zo gaan de Venezolaanse verkiezingen van 28 juli de geschiedenis in. Sinds de Venezolaanse kiescommissie de zittende president Nicolás Maduro tot winnaar uitriep, blijft zijn regering hardnekkig weigeren de aktes die de vermeende winst ondersteunen, openbaar te maken.

Nu was dat te verwachten, want de verkiezingsuitslag stond bij voorbaat vast. Net als voorgaande verkiezingsjaren maakte het autoritaire socialistische regime het oppositiekandidaten nagenoeg onmogelijk om mee te dingen naar het presidentschap. In 2019 was dat reden voor de oppositie om maar helemaal van deelname aan de presidentsverkiezingen af te zien. Maar dat gaf Maduro ook een belangrijke voorsprong op zijn politieke tegenstanders: elke beschuldiging van verkiezingsfraude aan zijn adres kon hij afdoen met het argument dat de oppositie dan maar mee had moeten doen.

Dit jaar pakte de oppositie het anders aan. Waar ze in eerdere jaren verdeeld waren, schaarden ze zich achter presidentskandidaat Edmundo Gónzalez, een 74-jarige hoogleraar en oud-diplomaat die op het laatste moment naar voren werd geschoven, nadat de rechtse oppositieleider Maria Corina Machado door het regime was uitgesloten van deelname aan de verkiezingen.

„Ik weet dat het waar is want ik kan het bewijzen” - Maria Corina Machado, oppositieleider

Bewijzen

Gedurende de campagne bleef de populaire Machado aan de zijde van Gónzalez, en zo leek het erop dat de oppositie voor het eerst in lange tijd kans maakte om de verkiezingen te winnen, ondanks de ondemocratische omstandigheden. Zo gingen veel Venezolanen de straten op om hun steun aan González te betuigen, en reisden duizenden migranten vanuit buurlanden terug naar Venezuela om hun stem uit te brengen.

Toch geloofde niemand dat Maduro werkelijk de verkiezingsuitslag zou respecteren, zoals de autoritaire ex-buschauffeur die sinds zijn aantreden in 2013 het Zuid-Amerikaanse land in een neerwaartse spiraal stortte, had beloofd. De oppositie besloot om hem een stap voor te zijn: in de aanloop naar de verkiezingen rekruteerde de oppositie 90.000 vrijwilligers om getuige te zijn van de stembusgang, die volledig elektronisch verloopt.

Wanneer de stembussen sluiten, ondertekenen de getuigen de zogenoemde verkiezingsaktes, een computeruitdraai waarop het aantal stemmen per kandidaat staat aangegeven. Meer dan 24.000 aktes verzamelden de vrijwilligers, die de oppositie vervolgens uploadde op een website. Het verschil met de officiële uitslag was overweldigend: volgens de aktes won González overtuigend met 67 procent van de stemmen, tegenover 30 procent voor Maduro. „Ik weet dat het waar is, want ik kan het bewijzen”, schreef Machado afgelopen donderdag in een column in Wall Street Journal.

Guaido 2.0

Daarmee drijft de oppositie Maduro steeds verder in het nauw. Maduro beschuldigde de oppositie van een „cyberfascistische en criminele staatsgreep”, en noemde González een „Guaidó 2.0”, verwijzend naar de oppositiepoliticus Juan Guaidó die zich in 2019 tevergeefs tot interimpresident uitriep. Ook riep Maduro het hooggerechtshof op een onderzoek uit te voeren naar de „aanval op het electorale proces” – een zet die kan leiden tot de arrestatie van oppositieleiders, zeggen experts.

Intussen heeft Maduro vrijwel alle geloofwaardigheid in de internationale gemeenschap verloren. Landen waaronder de Verenigde Staten, Argentinië, Panama, Costa Rica en Peru riepen González al uit tot de legitieme winnaar van de verkiezingen. Linkse regeringen in de regio zoals Colombia, Brazilië en Mexico, en zeven Europese landen, waaronder Nederland, hielden een slag om de arm en riepen Maduro op de betwiste aktes te publiceren.

Hetzelfde uitgangspunt koos de Europese Unie, die in een persbericht stelde dat „Edmundo González de verkiezingen met een ruime meerderheid gewonnen lijkt te hebben” en die daarom opriep tot „een onafhankelijke verificatie van de verkiezingsaktes”.

Zal Maduro bezwijken onder de binnenlandse en internationale druk, of het politiek en economisch toch al zwaar gehavende Venezuela de genadeklap geven met het installeren van een dictatuur?