Na maandenlange smeekbedes zijn de eerste moderne westerse jachtvliegtuigen geland in Oekraïne. President Volodymyr Zelensky maakte de aankomst zondag officieel bekend op een luchtmachtbasis in Oekraïne, terwijl een stel F-16’s met luid geraas overvloog. Vorige week circuleerden al berichten over de operationele inzet van de gevechtsvliegtuigen.

Niet bekend is over hoeveel F-16’s Oekraïne op dit moment kan beschikken. Schattingen lopen uiteen van zes tot tien toestellen. Op sociale media circuleren beelden van voormalige Nederlandse en Deense kisten met Oekraïense vlag. Laten dit jaar moet het aantal stijgen naar twintig.

Oekraïne krijgt uiteindelijk in totaal 97 toestellen, onder andere uit Nederland, Denemarken, Noorwegen en België. Nederland verstrekt het grootste aantal F-16’s: 18 voor het Europese F-16-trainingscentrum in Roemenië en 24 voor Oekraïne. Zelensky heeft steeds aangegeven zeker het dubbele aantal nodig te hebben.

Escalatie

Oekraïne wacht al meer dan een jaar op de moderne jachtvliegtuigen. President Joe Biden van de Verenigde Staten gaf medio vorig jaar het noodzakelijke groene licht voor de export van de Amerikaanse toestellen van Lockheed Martin. De trage politieke besluitvorming door vrees voor escalatie én de opleiding van piloten vergde veel tijd.

Oekraïne bereidt zich al vele maanden voor op de komst van de F-16’s. Het Oekraïense leger richt zich daarbij op het uitschakelen van Russisch luchtafweer; zeker zestien geavanceerde S-400-lanceerinstallaties zijn vernietigd. De uitschakeling geeft de Oekraïense luchtmacht meer bewegingsvrijheid tegen de Russen.

Met de komst van F-16’s gaat een felbegeerde wens van Zelensky in vervulling. De geavanceerde gevechtsvliegtuigen betekenen een belangrijke aanvulling voor de wapenkist van Oekraïne. Tot nu toe moet Kyiv het doen met verouderde toestellen van Sovjetmakelij.

Geen vuist

Toch maakt het aantreden van de F-16 niet het verschil op het slagveld. Om verschillende redenen. Het aantal jachtvliegtuigen is te beperkt. Zelfs met enkele tientallen F-16’s kan Oekraïne geen vuist maken langs het 1100 kilometer lange front. Daarbij beschikt Rusland over sterke luchtverdediging in Oekraïne, met name in het oosten.

Bovendien is het aantal opgeleide piloten vooralsnog te klein, terwijl zij de nodige ervaring in luchtoperaties missen. Oekraïense vliegers zijn via een stoomcursus opgeleid voor de meest basale luchtoperaties; een normale opleiding kost enkele jaren. De Oekraïense luchtmacht zal het dan ook niet laten aankomen op dogfights, luchtgevechten tussen jachtvliegtuigen op korte afstand.

Oekraïne kan verder de gevechtsvliegtuigen nog niet samen inzetten met grondtroepen. Bij dit zogeheten ”close air support” praten militairen op de grond de jachtvliegers naar het doel. De training van deze complexe operaties vergt jarenlange training van grondtroepen en vliegers.

De bewegingsruimte voor de F-16’s is redelijk beperkt. De Oekraïense luchtmacht is zuinig op de toestellen, omdat de capaciteit schaars is. Bovendien maken de Russen jacht op de moderne gevechtsvliegtuigen. Het uit de lucht schieten van een F-16 zou een opsteker zijn voor de Russische president Vladimir Poetin zijn.

Glijbommen

De verwachting is dat Oekraïne de F-16’s vooralsnog vooral inzet voor het ondersteunen van de luchtverdediging. Oekraïne kan daarbij gebruikmaken van de F-16-radar om Russische aanvallen eerder te signaleren. En raketten onder de toestellen kunnen bijvoorbeeld Russische kruisraketten uit de lucht schieten.

Geen overbodige luxe. Woonwijken, winkelcentra en de elektriciteitsvoorziening in Oekraïne liggen al maanden zwaar onder vuur van Russische raketten en drones. Russische jachtvliegtuigen maken daarbij ook veelvuldig gebruik van zware glijbommen die, afgeworpen vanaf grote hoogte en op grote afstand, dankzij gps-begeleiding met dodelijke precisie naar hun doel zweven.

De Oekraïense F-16’s krijgen daarom waarschijnlijk ook de taak deze Russische jachtvliegtuigen op afstand te houden. De Russen weten dat de westerse gevechtsvliegtuigen zijn voorzien van raketten met een bereik van pakweg 100 kilometer. Een beetje uit de buurt blijven is daarom raadzaam.

Ook niet veilig zijn de Russische luchtafweersystemen. Oekraïne zal het vizier richten op bijvoorbeeld S-300- en S-400-luchtafweer om voor zichzelf meer bewegingsvrijheid te creëren. Luchtoverwicht is cruciaal voor een goed verloop van de strijd.