De kosten voor asielopvang blijven maar stijgen, blijkt uit het jaarverslag dat het Centraal Orgaan opvang asielzoekers eerder deze week publiceerde. In totaal was er in 2023 2,7 miljard euro mee gemoeid. In 2022 ging het nog om 1,6 miljard. Waarom stegen de uitgaven zo hard?

Aan de instroom ligt het in ieder geval niet. Die steeg slechts licht, van 55.000 mensen in 2022 naar 56.000 een jaar later. Het aantal bewoners in de opvang groeide echter wel hard: van 51.600 in 2022 naar 64.300 in 2023. Deze stijging is onder meer te verklaren door de lage uitstroom. Die wordt onder andere veroorzaakt door het huizentekort: in 2023 zaten er meer dan 15.000 statushouders in de opvang, terwijl deze mensen eigenlijk door moeten stromen naar een eigen huis. Ook verblijven asielzoekers langer in azc’s (in 2023 gemiddeld bijna een jaar) vanwege de achterstanden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de instantie die asielaanvragen beoordeelt.

Door het stijgende aantal bedden dat nodig is om iedere asielzoeker te kunnen herbergen, is het COA als organisatie afgelopen jaar hard gegroeid: van zo’n 5300 medewerkers in 2022 naar ruim 6800 in 2023. Ook het uitdijende personeelsbestand brengt extra kosten met zich mee.

Eetgeld

Gekeken naar de opvangkosten per asielzoeker, valt op dat die nogal verschilt. Zit iemand in de reguliere opvang, dan zijn de kosten ruim 2500 euro per maand. Inbegrepen hierin zijn huisvesting, personeel van het COA, leefgeld, gezondheidszorg en maaltijden of eetgeld. In de noodopvang gaat het maandelijks om bijna 5800 euro per persoon. Dit terwijl deze tijdelijke locaties, zoals evenementenhallen, vaak minder voorzieningen bieden.

Het zijn dus vooral de noodlocaties, die het COA onder stoom en kokend water zoekt, die de hoofdprijs kosten. Een woordvoerder legt uit dat dit verschillende redenen heeft. Zo moeten bijvoorbeeld kantoren nog bewoonbaar gemaakt worden of moet een locatie voor een korte tijd op- en afgebroken worden. Voorzieningen als beveiliging en ICT moeten worden opgetuigd, soms maar voor een aantal weken of maanden, waardoor de kosten per asielzoeker stijgen. Ook hebben veel noodlocaties geen kookvoorzieningen, waardoor het COA kant-en-klaarmaaltijden moet inkopen. Daarnaast komen er vaak vervoerskosten richting bijvoorbeeld school bij kijken, omdat de locatie ver van de bewoonde wereld afligt.

Niet efficiënt

In een rapport legde de Algemene Rekenkamer vorig jaar uit waarom het COA zo vaak aangewezen is op dit soort tijdelijke noodlocaties. In de afgelopen 23 jaar begrootte het ministerie van Justitie en Veiligheid de kosten van het COA 21 keer te laag. Doordat het aantal benodigde bedden steeds hoger blijkt te liggen dan verwacht, moet het opvangorgaan steeds snel opschalen. Dit is niet efficiënt, schrijft de rekenkamer.

Het ziet er wat dat betreft nog niet rooskleurig uit richting de toekomst. Waren er in 2023 nog 153 noodopvanglocaties in gebruik, medio 2024 is dat aantal gestegen naar 195. De kosten zullen dus naar verwachting alleen nog maar verder stijgen.

Het COA zelf ziet ook in dat het anders moet en oordeelt hard: „Het bestaande opvangsysteem is vastgelopen en er zijn fundamenteel andere keuzes nodig om de opvang stabiel en toekomstbestendig te maken”, schrijft het bestuur in de jaarverantwoording.

__