Dertienhonderd nabestaanden zitten in een halve cirkel rond Nationaal Monument MH17, het gedenkteken dat koning Willem-Alexander zeven jaar geleden onthulde in een park bij Vijfhuizen. De koning en zijn vrouw waren erbij toen in Eindhoven de eerste vliegtuigen landden die lichamen van slachtoffers terugbrachten, zes dagen nadat een Boeing 777-200ER van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne uit de lucht was geschoten. De ramp kostte 298 mensen het leven.

En nu is de koning er opnieuw. Aan het eind van de herdenking opent hij het defilé langs het gedenkteken waarop de namen van de slachtoffers staan. Bemanningsleden en passagiers die onderweg waren van Amsterdam naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, maar daar nooit aankwamen.

Zojuist klonken al die namen, en hun leeftijd. Van een zoon, een zus, een vriend. „Mijn fantastische, mooie, lieve dochter …, 17 jaar.” „Onze lieve ouders…” „Onze lieve dochter, 43 jaar en een prachtig mens.” „Het gezin van onze dochter en schoonzoon, die die dag hun vijftiende trouwdag vierden.” „Onze zoon, 12 jaar, nu 22…”

Twee oma’s staan achter de microfoon. De een leest de naam van haar zoon. De ander van haar dochter. En beurtelings de namen van hun vier kleinkinderen. Het hele gezin kwam om.

„Ons mooie, prachtige bruidspaar” wordt herdacht. En „onze lieve en slimme tante.” Een handkus. „We houden van jullie.”

Lange adem

De zon schijnt boven het herdenkingspark. Op 17 juli 2014 werd het voor veel mensen echter duister. „We kijken terug op tien jaar gemis”, zegt voorzitter Piet Ploeg van Stichting Vliegramp MH 17. „Tien jaar van weemoedige verjaardagen. Tien jaar van eenzame Kerstdagen. Tien jaar zoeken naar waarheid en recht.” Tien jaar „eindeloze procedures”, terwijl Rusland „alleen maar tegenwerkte”, vol „ontkenning en totale onverschilligheid”.

Drie betrokkenen zijn in 2022 veroordeeld tot levenslange celstraf. Bij verstek, want achter de tralies zitten ze niet. „Rechtvaardigheid vraagt om een lange adem, maar we hebben de tijd, het geduld, het doorzettingsvermogen”, zegt premier Schoof. Hij tekent het leed van degenen die achterbleven. „Wat zouden we graag willen dat we onze geliefden konden terughalen.”

De meeste slachtoffers –196– waren Nederlander. Onder de passagiers waren ook 38 Australiërs. „Deze tragedie, ons gedeelde verdriet en onze onvermoeibare zoektocht naar waarheidsvinding, gerechtigheid en rekenschap hebben een sterke band gesmeed” tussen beide landen, zegt de Australische justitieminister Mark Dreyfus. Vorige maand nog was er bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een hoorzitting in de zaak die de getroffen landen tegen Rusland hebben aangespannen. Nabestaanden legden er getuigenissen af over de gevolgen van de vliegramp: „verdriet, boosheid en wanhoop”.

„Onze onvermoeibare zoektocht naar waarheidsvinding, gerechtigheid en rekenschap hebben een sterke band gesmeed” - Mark Dreyfus, minister van Justitie in Australië

Applaus barst los als stichtingsvoorzitter Ploeg de aanwezige oud-premier Rutte met zijn bewindslieden bedankt voor „hun niet aflatende inzet op dit dossier”. Rutte noemde de vliegramp onlangs in zijn afscheidsboodschap „misschien wel de meest ingrijpende en meest emotionele gebeurtenis uit mijn hele premierschap”.

Zonnebloemen

Tijdens de eerste herdenking –op 10 november 2014 in de RAI in Amsterdam– speelde het Radio Filharmonisch Orkest. Het speelt nu weer. En als de Last Post is geblazen, worden de slachtoffers in stilte herdacht.

In het park is voor elk van hen een boom geplant. Bij elke boom staat deze dag een zonnebloem. De bloem is symbool van de MH17-herdenkingen geworden omdat brokstukken van het vliegtuig in Oekraïne in een veld vol zonnebloemen terechtkwamen.

De koning legt nu als eerste een zonnebloem bij het gedenkteken. Premier Schoof en andere politici volgen zijn voorbeeld. Daarna vertegenwoordigers van andere landen die slachtoffers betreurden.

Acht verhalen van nabestaanden en acht van „professioneel betrokkenen” zijn door Mieke Smilde vastgelegd in het herdenkingsboekje dat bij de uitgang wordt uitgereikt: ”Een lege plek om te blijven. Verhalen over MH17 – tien jaar later.” De periode waarvan voorzitter Ploeg –die zelf zijn broer en schoonzus en hun zoon verloor– zojuist zei: „Tien jaar waarin we voelden dat er gaten geslagen zijn in ons leven.”