Tonke Dragt (1930-2024): zo eigenzinnig als haar personages
Tonke Dragt, een van de grootste Nederlandse jeugdliteratuurschrijvers, overleed 12 juli op 93-jarige leeftijd. Zelf had ze niet zo veel met de term kinderboeken. „Ik schrijf voor ménsen”, zei ze.
Een sprookjesachtige middeleeuwse sfeer, wat futurisme hier, een parallelle wereld daar – Tonke Dragt schreef zelden over het gewone leven. Ze werd vooral bekend met ”De brief voor de koning” (1962), maar ook met het vervolg ”Geheimen van het Wilde Woud” (1965) en boeken als ”De Zevensprong” (1966) en ”Torenhoog en mijlen breed” (1969).
”De brief voor de koning” is met 34 vertalingen het meest vertaalde kinderboek van Nederland. Het werd in 2004 bekroond met de Griffel der Griffels, voor het beste jeugdboek tot dan toe. In 1976 ontving Dragt, die haar boeken overigens ook zelf illustreerde, de Staatsprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur, vanwege haar fantasievolle en ingenieus geconstrueerde verhalen met eigenzinnige personages.
„In haar jeugd genoot ze van het spelen in de wouden, tot ze in een Japans interneringskamp belandde”
Dragts voorliefde voor fantasiewerelden ontstond in haar jonge jaren. Ze werd op 12 november 1930 geboren in Batavia (Jakarta). Ze speelde er in de wouden en genoot van de verhalen en sprookjes die de ronde deden. Tot ze als 12-jarige in een Japans interneringskamp belandde. Daar trok ze zich terug in een eigen droomwereld. Na de oorlog kwam Tonke in Nederland. Ze volgde een opleiding en werd tekenlerares. Voor de klas vertelde ze graag verhalen, die uitgroeiden tot haar boeken.
De laatste jaren van haar leven woonde Dragt in een verzorgingshuis in Den Haag. Zelf schrijven kon ze niet meer, maar samen met haar goede vriend Rindert Kromhout maakte ze het boek ”Wie achter deze deur verdwaalt” (2021). Daarin is Dragt, onder de naam Lavinia Morgenster, een van de belangrijkste personages. Na haar overlijden maakte Kromhout bekend dat komend najaar een vervolg op het Kinderboekenweekgeschenk ”De blauwe boekenier” uit 1964 zal verschijnen.
Dragts boeken bereikten een groot publiek en vonden ook hun weg naar christelijk-reformatorische lezers. In de meest recente RD-boekentop 100 staat ”De brief voor de koning” op plek 31 en in de RD-boekentop 50 van jongeren op de tiende plek. Marian Schalk van Adviesbureau Boekenwurm noemde het boek in 2016 als een van de drie klassieke boeken die „niet mogen ontbreken op een reformatorische basisschool”.
Dragt zelf had weinig met religie. Als kind bad ze soms tot de God van haar vrijzinnig-protestantse moeder, vertelde ze in een interview aan Joke Linders. Maar na haar kampervaringen noemde ze zich religieus atheïst. „Mensen moeten daar vaak om lachen, vanwege de contradictio in terminis natuurlijk”, zei Dragt destijds. Maar Linders kon haar opmerking wel plaatsen. Dragts woorden drukken „exact uit wat Tonke drijft en is: iemand die haar eigen keuzes wil maken en nergens bij wil horen: niet bij een groepje, niet bij een kerk en niet bij een stroming. En ook dat is een instelling die we (her)kennen van haar verhaalfiguren.”