De belangrijkste verandering in de nieuwe Wet seksuele misdrijven –sinds deze week geldig– is dat er bij aanranding en verkrachting niet meer gekeken wordt naar het gebruik van dwang, maar naar het ontbreken van instemming. Veel slachtoffers bevriezen namelijk als ze te maken krijgen met ongewenst gedrag. Dus wordt het ook strafbaar als de dader non-verbale signalen als wegdraaien of niet bewegen negeert. Daarnaast kan een verkrachting niet meer verjaren en wordt ook seksuele intimidatie in het openbaar strafbaar. Wat betekent dit in de praktijk? Lidewijde van Lier legt het uit.

Waarom is de wet aangepast?

„De oude zedenwetgeving stamt al uit ergens eind negentiende eeuw. Natuurlijk zijn er in de loop van de tijd elementen aan de wet toegevoegd, maar qua toon en taalgebruik sloot ze niet meer aan bij de situatie van nu. Zo zijn we anders gaan denken over wat we normaal vinden bij seksueel contact. Er ligt nu meer nadruk op gelijkwaardigheid en wederzijdse instemming.”

Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt strafbaar als er vooraf geen instemming is. Maar hoe bewijs je een gebrek aan instemming?

„Dat is inderdaad lastig. In dat opzicht verandert er niet veel: ook nu is een verkrachting al lastig te bewijzen. Er zijn vaak geen ooggetuigen en slachtoffers melden zich meestal niet direct nadat het is gebeurd, waardoor er niet altijd sporen zijn. En als de sporen zeggen dat er seksueel contact was, betekent dit nog niet dat het tegen iemands wil was. Een dader kan niet op basis van een aangifte worden veroordeeld.”

Is de nieuwe wet ook een manier om ervoor te zorgen dat slachtoffers sneller aangifte doen?

„Je hoopt dat het de drempel voor slachtoffers verlaagt. Al leidt een aangifte niet tot een veroordeling, dan nog is erkenning voor wat er is gebeurd belangrijk. Dat is misschien een schrale troost, maar het kan zeker helpen als iemand van de politie of het openbaar ministerie tegen je zegt: er is wel degelijk iemand over je grens gegaan. Het strafrecht is maar één kant van de zaak. Wij kunnen iemand ook in contact brengen met hulpverleners of een advocaat die meedenkt. Natuurlijk pakken we elke aangifte op, al moet ik eerlijk zeggen dat er niet altijd genoeg bewijs is voor een onderzoek.”

„Natuurlijk pakken we elke aangifte serieus op, al moet ik eerlijk zeggen dat er niet altijd genoeg bewijs is voor een onderzoek” - Lidewijde van Lier, senior adviseur seksuele misdrijven bij de politie

Seksuele intimidatie in het openbaar wordt ook strafbaar, wat valt hier precies onder?

„Dat weten we nog niet precies. De wet is zo opgesteld dat er sprake moet zijn van angstaanjagend of vernederend gedrag, dus het is niet zo dat iemand die op straat iets naar je roept, gelijk strafbaar is. Zo interpreteren wij de tekst in ieder geval. Maar de handhaving is niet zo zwart-wit als bij een verkeersovertreding, waarbij je duidelijk aanwijsbaar door rood licht rijdt. Dus we kijken in spanning af wat de rechters hierover gaan zeggen.”

Verwacht u dat de werkdruk voor de politie toeneemt?

„Dat is best een zorg van ons, want bij de zedenrecherche zijn in de afgelopen jaren net wat behoorlijke achterstanden weggewerkt. Dus het is afwachten wat er nu gaat gebeuren. Ik verwacht dat het een aantal jaren gaat duren voor we een compleet beeld hebben.”